Skip to content
Празното место на Шангајската листа не е случајност, туку последица на систем во кој реформите се ветуваат, но ретко се спроведуваат, а државниот буџет за наука останува на европското дно.
Леон БАКРАЧЕСКИ
Кога и годинава излезе Шангајската ранг-листа (ARWU), табелата повторно го остави името „North Macedonia“ празно. Тој отсутен ред во колоната одекнува како ехо, од училниците до кабинетите во Владата – и укажува дека, иако се зборува за реформи, реалните чекори се мали и бавни. Додека растурените универзитетски кампуси се потпираат на скромни инвестиции, јавната потрошувачка за образование падна од 5 % на едвај 3,8 % од БДП во последната деценија според Светска Банка.
Студентските трендови зад статистиката
| Година | Вкупно запишани | Најпопуларна област | Процент што планира емиграција* |
|---|---|---|---|
| 2020/21 | 50 881 | Бизнис/ право | 61 % |
| 2021/22 | 51 582 | Бизнис/ право | 64 % |
| 2022/23 | 53 821 | Здравство | 67 % |
| 2023/24 | 52 316 | Здравство | 67 % |
Од 2022 г. натаму „здравство и социјална заштита“ ја престигна бизнис-администрацијата; во сегашната генерација дури 1 од 4 студенти е на медицина, фармација или насоката медицински сестри. Но движечката сила не е љубовта кон болниците, туку брзиот пат кон Германија, Италија, САД и Скандинавија – пазари што во 2024 г. пријавија кумулативен дефицит од 1,6 милиони лекари и сестри според Организација за економска соработка и развој
„Студентите точно знаат дека дипломата од нашите факултети е доволна за нострификација во ЕУ; затоа и првото прашање на приемен им е како најбрзо до Бон или Милано“, вели доцент од Медицинскиот факултет во Скопје во телефонскиот разговор за Рацин.мк, кој побара да остане анонимен.
Што (не) прави Владата
- Совет за реформа на високо образование – формиран, но без рокови за резултати
- Измените на Законот за високо образование се најавуваат трет пат во две години
- Стипендиите на Министерството за образование и неколкуте хуманитарни фондации опфаќаат <0,5 % од поколението – капка во морето од 52 000 студенти.
И додека министерката Весна Јаневска уверува дека „квалитетните кадри ќе останат дома“, премиерот Христијан Мицкоски најави нови инвестиции за основни училишта, но без буџетски план и без јасен приоритет за научно-истражувачка инфраструктура – клучна за појава на Шангајската мапа.
Порака до родителите
Драги родители, ако детето размислува каде да студира, прашајте се:
- Дали факултетот има современа лабораторија/центар за кариера?
- Колку дипломци се вработиле во рок од 12 месеци – во земјава, не во странство?
- Нуди ли програмата дуална пракса со реален работодавец?
Не дозволувајте „брз пасош за одлив“ да биде единствениот мотив – Македонија може да понуди кариера, но само ако побарувачката на пазарот ја насочи понудата на факултетите.
Празното место на Шангајската листа не е случајност, туку последица на систем во кој реформите се ветуваат, но ретко се спроведуваат, а државниот буџет за наука останува на европското дно. Сè додека здравството и ИКТ-секторот се третираат како „извозни“ за работна сила, а не како домашни двигатели на развој, универзитетите ќе служат како чекална кон аеродромот – наместо како мајка на иновациите што ѝ требаат економијата и општеството.
„Ако нешто не смениме сега, следната година повторно ќе гледаме празна линија крај името на државата – и празни амфитеатри, по првиот семестар“ предупредува доцентот од медицинскиот факултет.
Наредниот чекор? Вистински (и мерлив) план за квалитет, инвестиции и задржување на талентот – без него, празното место на глобалните листи ќе остане најпостојаниот симбол на македонското високо образование.
