Референдумот што му дозволува на претседателот на Централноафриканската Република (ЦАР) да се кандидира за функција онолку пати колку што сака, противниците го означија како фарса.
Изборната власт вели дека 95 отсто од гласачите ги поддржале уставните измени; критичарите велат дека излезноста била дури 10%, пренесува Би–Би–Си.
Централноафриканската Република сè уште е во проблеми од граѓанска војна која избрка една третина од населението од нивните домови.
Помош од Вагнер
Претседателот Фаустин-Арханџ Туадера е поддржан од руските платеници на Вагнер, во пресрет на референдумот пристигнаа дополнителни платеници за обезбедување на гласањето.
Силите на Вагнер се обвинети дека извршиле воени злосторства додека го поддржуваат претседателот Туадера во борбата против бунтовничките групи кои сè уште контролираат големи делови од земјата.
Тие, наводно, тргуваат со минералите и дрвната индустрија на ЦАР.
Предложениот нов закон ќе ја укине сегашната граница од два мандати и ќе го продолжи претседателскиот мандат од пет на седум години. Исто така, ќе им забрани на политичарите со двојно државјанство да се кандидираат за претседател, освен ако не се откажат од другото.
Болни спомени
Посуштински, според групата за човекови права „Хјуман рајтс воч“ предложениот устав се обидува да дефинира што претставува централноафрикански граѓанин, конкретно наведувајќи дека вистинскиот граѓанин (а со тоа и некој квалификуван да се кандидира за претседател) мора да се роди од двајца родители од Централна Африка. Тоа ги буди сеќавањата на милициите против балака кои ги таргетираа муслиманите поради нивната перцепирана поврзаност со бунтовниците од Селека во конфликтот во 2013 година. Многу луѓе беа убиени затоа што се сметаше дека се странци. Критичните прашања за тоа кој е Централноафриканец, а кој странец, што може да доведе до нова репресија и насилство, треба да се решат со разгледувана јавна дискусија, а не со избрзан референдум.
Опозициските партии и некои граѓански здруженија го бојкотираа референдумското изјаснување на 30 јули, нарекувајќи го „уставен удар“ со цел да го задржи претседателот Туадера на власт доживотно.
Тие, исто така, велат дека изборниот процес немал транспарентност и немало доволно консултации претходно. Според измените, би се формирало ново место на потпретседател, кој би го именувал претседателот. Сенатот би бил укинат, а парламентот би се трансформирал во единствен дом.
Претседателот и членовите на неговата партија Обединети срца велат дека ја следат „волјата на народот“.
Но, тие имаат малку со што ќе го поддржат ова тврдење, освен маршевите организирани од здруженијата поврзани со MCU, во кои барем некои млади мажи беа платени да учествуваат. Немаше реални консултации на национално ниво со широко учество.
Уставен суд по наредба
Со остро отстапување од сегашниот устав, нацрт-уставот, исто така, бара промена на сегашниот Уставен суд – највисокиот суд во земјата за изборни спорови и други уставни прашања – во Уставен совет чии 11 членови ќе бидат избрани поинаку од досегашната практика. Постојниот суд брои девет члена, еден од нив избран од претседателот, а друг од претседателот на народното собрание. Останатите беа избрани од комбинација на судии, професори по право и адвокати. Според предложениот устав, претседателот и претседателот на националното собрание ќе можат да изберат по тројца членови.
Актуелниот претседател на собранието, Симплис Саранџи, е долгогодишен соработник на Туадера и беше менаџер на неговата кампања во 2016 година пред да биде именуван за премиер. Ова значи дека претседателот и претседателот на националното собрание би можеле да го пополнат мнозинството на Советот со свои лојалисти, поткопувајќи ја независноста на судството.
Актуелниот Уставен суд продолжува да ја трпи сопствената криза на легитимитетот, откако Туадера го смени претседателот на судот во октомври минатата година, по одлуката на телото дека техничкиот комитет создаден од претседателот и неговата партија – да предложи уставни измени – е неуставен.
Поранешната претседателка на судот, Даниел Дарлан изјави дека претставници на руската амбасада ја посетиле додека таа сè уште била претседател на судот и побарале совет од неа како да го смени уставот за да и овозможи на Туадера да остане на власт. Таа на крајот одби да оди заедно со планот и беше отстранета.
Авторитарен режим
Откако неодамна назначениот главен судија на Уставниот суд изјави дека планот на претседателот да иницира уставен референдум е легален, владата презеде остри мерки против граѓанските групи, медиумите и опозициските политички партии кои го критикуваат референдумот. Самиот Туадера го предводеше овој напад врз противниците, велејќи дека лидерите на опозициската коалиција се блиски со бунтовничките групи и се дел од криминална организација.
Во 2016 година, самиот Туадера победи на изборите кои нашироко се сметаа за слободни и фер, извонреден подвиг во земја во која вообичаено се гледа дека моќта ги менува рацете со пиштол. И покрај неуспесите, имаше придобивки во обезбедувањето одговорност за сторителите на тешки кривични дела. Сега, една деценија подоцна, додека политичките тензии растат, Централноафриканската Република повторно се насочува кон авторитарно владеење.
Д. Мишев (ЦивилМедиа)
