Пригожин е симптом

Пишува: ШЛОМО БЕН-АМИ  / Project Syndicate

Некои воени удари наводно ја претставуваат авангардата на модернизацијата и промените. Други, како што беше во Чиле во 1973 година и неуспешниот обид на Шпанија во 1981 година, се поттикнати од носталгијата за минатите диктатури. Поголемиот дел од државните удари се барем делумно поттикнати од моќни групни поплаки.

Спротивно на тоа, прекинатиот квази-пуч на рускиот воен лидер Евгениј Пригожин, се чини дека е мотивиран исклучиво од неговата лична потрага по моќ и престиж. И додека Пригожин и неговите платеници од групата Вагнер брзо го напуштија својот марш кон Москва, тие го разоткрија институционалното распаѓање на преторијанскиот режим на рускиот претседател Владимир Путин.

Пригожин на тој начин покажа дека тој е помалку закана за владеењето на Путин отколку што е симптом на нејзината вродена кршливост. Во суштина, тој е лојалист на Путин кој разви, како што рече рускиот претседател, „преголема амбиција и личен интерес“. Со зголемената популарност што се заканува да го поткопа монополот на Путин врз вниманието на земјата, Пригожин едноставно стана премногу моќен за да биде оставен неконтролиран.

Планот на Путин да го доведе „Вагнер“ под директна команда на Министерството за одбрана претставуваше сериозна загуба на приходи за Пригожин, кој беше ко-основач на приватната милиција во 2014 година. Угостителската фирма на Пригожин, исто така, наводно заработувала 80 милијарди рубљи (920 милиони долари) годишно снабдувајќи храна на војската. Во не толку прикриениот удар на деловните интереси на Пригожин по завршувањето на бунтот, Путин рече дека се надева дека „никој ништо не украл, или барем не украл многу“.

Владеењето на Путин се карактеризира со приватизација на националниот суверенитет. Приватните армии како Вагнер, кои добиваа 1 милијарда долари годишно од државниот буџет, беа составен дел на системот на Путин, а војната во Украина поттикна формирање на дополнителни платенички сили. Дури и гасниот конгломерат Гаспром, контролиран од државата, формираше приватен баталјон, регрутирајќи свои чувари да се борат во Украина и да помогнат во обезбедувањето на владеењето на Путин во замена за работните поволности.

Овие паравоени единици му обезбедуваат на Путин начин да ги исполни барањата за персоналот на војската без да ги сноси политичките трошоци од друга мобилизација. Претходната регрутација, започната кон крајот на 2022 година, предизвика стотици илјади Руси да ја напуштат земјата.

Следствено, бојното поле во Украина стана плодно тло за приватни воени компании. Пригожин веројатно беше подеднакво вознемирен од оваа растечка конкуренција како што беше вознемирен од неговото луто ривалство со руското воено раководство, особено министерот за одбрана Сергеј Шојгу и Валери Герасимов, началникот на Генералштабот. Додека руските воени напори се навидум предводени од војската, воените лидери како Пригожин и чеченскиот лидер Рамзан Кадиров станаа сè поистакнати благодарение на нивниот директен пристап до Путин.

И покрај отсуството на какви било реални закани за неговото владеење, Путин нема да слави. Бунтот на Пригожин, заедно со понижувачкиот факт дека беше потребно посредништво на белорускиот претседател Александар Лукашенко за негово прекинување, ја означува ниската точка на неговото долго владеење. Повеќе од две децении, Путин приватизираше различни делови од владата, создавајќи тесна класа на чудесно богати и политички лојални корисници. Со неговиот авторитет отворено доведен во прашање, јасно е дека оваа стратегија пропадна.

Згора на тоа, бунтот на Пригожин, за кој самиот Путин вели дека ја турна земјата на „работ на граѓанска војна“, веројатно ја уништи идеализираната перцепција на руската јавност за нивната војска како херојска сила обединета против заедничкиот непријател. Со оглед на тоа што неговата судбина сега е нераскинливо поврзана со способноста на неговите генерали да го спречат поразот во Украина, имиџот на Путин како семоќен цар исто така доби потенцијално одлучувачки удар.

Фактот дека платениците на Пригожин успеаја да ги заземат големите градови и воените штабови без отпор, го подвлече она што информираните набљудувачи веќе го знаеја: руската „империја“ е нефункционален, распространет ентитет на огромни територии населени со стотици етнички групи, од кои некои се самоуправувани.

И покрај неговите огромни напори, Путин изгледа неспособен да му пркоси на железниот закон на историјата: сите империи мора да паднат. Неговите возвишени и нереални соништа за империјална величественост – и неговото жалење за „ударот што ја погоди Русија во 1917 година“ – можеби го измамија рускиот народ, но неговиот режим се потпира на сојузи меѓу длабоко корумпираните цивилни и воени елити. Додека дел од оваа корупција може да се проследи наназад до Советскиот Сојуз, Путин го влоши проблемот со негување на сопствената мрежа на клиентелизам и непотизам.

Парадоксално, впечатливото прикажување на воената неспособност на Русија во Украина и нејзината внатрешна политичка нестабилност веројатно нема да влијае на динамиката на бојното поле или на пошироката геополитичка рамнотежа. Изолацијата на Путин опстојува, но тој ги одржува своите сојузи со Кина и Иран и сè уште може да го искористи неутралниот став на Индија за војната. И неговото нафтено партнерство со Саудиска Арабија останува недопрено.

Неодамнешните настани несомнено го повредија и онака слабиот морал на руската армија. Додека Андреј Картаполов, шефот на комитетот за одбрана на рускиот парламент, го опиша распуштањето на „Вагнер“ како „подарок“ за НАТО и Украина, руските воени напори не се нужно осудени на пропаст. Путин, на крајот на краиштата, останува да ја има контролата на најголемиот нуклеарен арсенал во светот. И, со оглед на нивната перцепција за конфликтот во Украина како егзистенцијална битка, Путин и неговиот близок круг веројатно нема да го прифатат поразот. Досега, Путин целосно ја напушти својата претходна личност како итар дипломат кој се стреми да ги усогласи амбициите на Русија со западните чувствителности, трансформирајќи се во речиси самоубиствен застапник на антизападниот реваншизам.

Без разлика на исходот, ова не е славна војна за Русија. Активностите на Пригожин ја разоткрија политичката нестабилност на земјата и ги истакнаа потенцијално тешките последици од рускиот пораз. Вакумот за моќ во Москва би имал далекусежни импликации во 11-те руски временски зони.

Шеснаесет месеци по целосната инвазија на Русија на Украина, условите на теренот наликуваат на замрзнатите, ќор-сокак фронтови од Првата светска војна. Може само да се надеваме дена ќе се преговара за прекин на огнот откако украинската контраофанзива ќе го помине својот тек. Но, како што стојат работите, конфликтот се чини дека е предодреден да еволуира во уште еден долготраен граничен спор, при што решавањето бара значителни политички промени. Ако се случат такви промени, тие најверојатно ќе бидат неочекувани како бунтот на Пригожин викендот.

Шломо Бен-Ами е поранешен министер за надворешни работи на Израел, е потпретседател на Меѓународниот центар за мир во Толедо и автор на Prophets without Honor: The 2000 Camp David Summit and the End of the Two-State Solution.

Превод: Ј. Ѓорѓиоски

Извор: Фронтлајн