Ризичниот потег на Макрон се исплатеше

Одлуката на францускиот претседател Емануел Макрон да го распушти Националното собрание и да распише предвремени избори сега изгледа како брилијантен потег. Иако неговите сојузници завршија на второто место, екстремната десница е оставена далеку од моќта – барем засега

Пишува: Хуго ДРОШОН*

Францускиот претседател Емануел Макрон ја шокираше својата земја – и светот – кога распиша предвремени избори минатиот месец, веднаш откако неговата партија беше поразена од екстремно десничарскиот Национален собир (РН) при гласањето за Европскиот парламент. Освен малата група советници, Макрон не предупреди никого, дури ни неговиот премиер Габриел Атал. Сепак, потегот изгледаше внимателно планиран. А за Макрон тоа функционираше доволно добро, бидејќи поразот не стана дебакл.

Од законодавните избори во 2022 година, Макрон имаше само плуралност во Националното собрание. Но, со собирање гласови од левицата или од десницата – или донесувајќи закони со декрет – неговата влада донесе значајни реформи, не само што ја зголеми старосната граница за пензионирање од 62 на 64 години и ја заостри имиграцијата. Но, како што Макрон му призна на својот татко пред два месеци, според него Националното собрание станало „неуправно“, додавајќи дека тој ќе го распушти. Тој бараше излез. Во секој случај, неговата влада се соочуваше со гласање за недоверба по летниот одмор и веројатно ќе паднеше. Подобро да го фатите бикот за рогови.

Кога Макрон првпат беше избран во 2017 година, се чинеше дека е бедем против екстремно десничарскиот популистички бран што поминува низ Западот, прво исфрлајќи го Обединетото Кралство од Европа, а потоа го подигна Доналд Трамп на власт во САД. Макрон ја победи Марин Лепен од Националниот фронт (како што тогаш беше познат РН) со убедливи, 66% спрема 34%, и го повтори подвигот пет години подоцна, освојувајќи 59% од гласовите.

Но, популарноста на Макрон оттогаш опадна, додека поддршката за РН се зголеми. Графитите веќе беа на ѕидот на европските избори во 2019 година, кога Националниот собир ја турна партијата на Макрон на второто место, 23 спрема 22 отсто. Пет години подоцна, не беше ни блиску: на изборите за Европскиот парламент во јуни, РН освои 31%, повеќе од двојно повеќе од 15% на Обнова на Макрон.

Очигледното образложение на Макрон за моментално распуштање на Националното собрание беше дека со ставање на центарот на вниманието на РН за време на кратката изборна кампања, партијата на Лепен ќе почне да пука. Со уште три години од неговото претседателствување, подобро е да се соочи со РН сега и да се обиде да го тргне ветрот од нивните едра отколку да дозволи нивниот глас да продолжи да се зголемува и да ја носи Лепен во Елисеј во 2027 година.

За време на првиот круг на гласање, почнаа да се појавуваат нечистотии, не само фактот што РН се повлече од многу од нејзините значајни политики. „Национална префренција“ на француските граѓани во однос на странците за работа, домување и благосостојба? Веќе не (двојните државјани треба да бидат исклучени од стратешките позиции во француската држава). Намалување на данокот на додадена вредност на 5,5 отсто? Само за плин, бензин и струја. Пензионирање на 60 години? Всушност, во некои случаи, РН ќе ја зголеми минималната возраст на 66 години. Напуштање на европскиот пазар на електрична енергија? Можеби да, можеби не, во зависност од тоа кого прашувате. Само во однос на имиграцијата РН е конзистентна, иако голем дел од она што го предлага веќе е направено.

Како и да е, РН лесно го доби првиот круг на изборите, со 33 отсто од гласовите, додека коалицијата Ensemble на Макрон (Заедно) заврши не втора, туку трета, зад набрзина калдрмисаната левичарска алијанса, Новиот народен фронт, која доби 28 отсто. Сепак, претседателската коалиција го зголеми својот удел во гласовите за пет процентни поени во споредба со европските избори, освојувајќи 20%, делумно поради високата излезност.

Во вториот круг, браздите станаа пукнатини, при што кампањата го откри алармантниот број на неонацисти, расисти и антисемитисти кои сè уште се во таборот на РН, и навидум неспособноста и недоволната подготвеност на многу од нивните кандидати. Руското прашање, исто така, повторно се појави (претседателската кандидатура на Ле Пен во 2017 година доби финансиска поддршка од Кремљ), при што руското Министерство за надворешни работи јавно објави поддршка за Жордан Бардела, новиот претседател на РН.

На крајот, РН никогаш не беше блиску до постигнување апсолутно мнозинство, заостанувајќи многу помалку од потребните 289 пратеници. Всушност, заврши на третото место, зад Новиот народен фронт и Ensemble, кои поминаа многу подобро од очекуваното. Денеска доминантна сила во Националното собрание не е крајната десница, туку левицата, иако ниту еден од гласачките блокови – левиот, центарот и крајната десница – нема апсолутно мнозинство.

Па, сега што?

Иако е изнесена можноста за технократска влада, која ќе ги води Олимписките игри, најверојатното сценарио е договор меѓу „републиканските“ партии, кој се протега од комунистите до Зелените, социјалистите, центристите и конзервативците, заедно со политичка програма за следната година.

Овој тип на голема коалиција е туѓ за француската политика уште од основањето, под Шарл де Гол, на Петтата република, со нејзиниот силен претседател. Но, тоа беше карактеристика на Третата и четвртата република и тешко дека е туѓо за другите европски земји. Последните неколку години, кога на владата на Макрон ѝ недостасуваше парламентарно мнозинство, го претставија потенцијалот на таков аранжман.

Иронично, токму таквата голема коалиција го крена Макрон на претседателската функција во 2017 година. Три години се долго време во политиката, а предизвикот за следната влада, која и да е форма, е да ја реши кризата со трошоците за живот. Ако Макрон ја доби оваа битка, тој сè уште не ја добил војната.

*Хуго Дрошон (Hugo Drochon), историчар и вонреден професор по политичка теорија на Универзитетот во Нотингем, е автор на книгата „Големата политика на Ниче“. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“. (превод и обработка: Независен)