Skip to content
Од почетокот на руската целосна инвазија на Украина, апликацијата Телеграм оствари значително влијание врз украинската публика. Речиси милион корисници ја преземале апликацијата во деновите по 24 февруари 2022 година. Во моментов, 88% од Украинците ја користат оваа апликација.
Денес, Телеграм за голем број Украинци е извор на вести, предупредувања за проектили кои летаат блиску до локацијата, собирање средства од волонтери и пристап до нецензурирани информации од бојното поле до секој телефон, го пренесува Укринформ истражувањето на украинскиот Центар за стратешки комуникации и информациска безбедност.
Но, дали довербата во ваква погодна алатка, иако има врски со земјата агресор, е оправдана во контекст на војната од целосен обем?
Војна со шифри. Зошто на Русија и е потребен „глобален гласник“?
За време на Втората светска војна, кога информациите се пренесувале преку радио, сосема можно беше и нивно пресретнување. Затоа, за да се задржат податоците – планови и нарачки – во тајност, тие беа пренесувани во шифрирана форма. За да го направат ова, завојуваните земји користеа софистицирани машини кои конвертираа обичен текст во таен код. На пример, Хитлеровата Германија и Јапонија ја користеа шифрата генерирана од машината Енигма. Се верувало дека оваа шифра е невозможно да се декодира, па нацистите не се плашеле да ги пренесат најтајните информации користејќи ја.
Сојузниците навистина долго време не можеа да го скршат германскиот код за шифрирање. Но, кога на крајот Британците успеаја, тие внимателно ја чуваа оваа тајна, така што непријателот не сфати дека има целосен пристап до системот за ширење на тајните информации.
За да го направи ова, британската влада дури мораше да ја жртвува својата војска: знаејќи од дешифрираните пресретнувања за индивидуалните планови за напад на британските конвои, командата не направи ништо за да ги избави од опасноста. Свесно дозволувајќи индивидуални порази, Британците ја имаа целата слика за битката. Тие го искористија знаењето за плановите на нацистите во клучен момент. Така, беше можно да се заврши војната со победа над нацизмот речиси неколку години порано.
Но, што има заедничко приказната за Хитлеровата енигма со рускиот Телеграм?
Затворениот протокол за шифрирање MTProto, сомнителната јурисдикција на Телеграм, „темната“ историја на неговото финансирање, како и актуелните врски на високи менаџери на социјалната мрежа со Русија дури и по нивното наводно принудно заминување од нивната татковина; сето ова предизвикува сомнеж за вистинитоста на официјалните изјави на администрацијата на Телеграм за „супер веродостојноста“ на нивниот „гласник“.
Тесно поврзан со режимот на Кремљ кој започна војна во Европа, Телеграм може да биде и еден вид операција „Енигма на XXI век“, која во моментов ја спроведуваат руските специјални служби.
Ова предизвикува загриженост за тоа дали Кремљ ќе ја користи апликацијата со 800 милиони корисници како алатка во својата војна против Украина и подоцна – во глобалната хибридна војна против Западот, спроведувајќи ја болшевичката идеологија „Ќе запалиме оган низ целиот свет .“
Центарот на атракција на Дуров
Основачот на Телеграм, Павел Дуров јавно се оградува од какви било врски со руските власти. Тој се претставува како жртва на режимот на Путин, вклучително и поради неговата политичка позиција. Кога во 2014 година, Дуров објави дека одбил да дава лични податоци на украинските корисници на Вконтакте на барање на руските безбедносни сили, Кремљ целосно ја презеде мрежата на Дуров.
Тогаш, Вконтакте дојде под закрилата на Обединетите капитални партнери, со која раководеше одборот на директори на државната корпорација Роснефт (всушност Кремљ). Конечно, од 2014 до 2021 година, контролниот пакет му припадна на Алишер Усманов и неговата групација Mail.ru – милијардер и еден од најбогатите луѓе во Русија и „омилениот олигарх на Путин“, како што го нарекуваа западните медиуми.
Во декември 2021 година, Радио Слобода објави дека контролниот пакет акции во VK (кој ја контролира, вклучително и најголемата руска социјална мрежа Вконтакте) го купила групата Согаз, чии сопственици се пријателот на Путин, Јуриј Ковалчук, внукот на диктаторот Михаил Шеломов и Газпром. . Покрај тоа, голем блок акции и припаѓа на руската државна компанија „Ростек“, која е предводена од Сергеј Чемезов, колега на Путин во КГБ. Во март 2022 година, сите странци го напуштија одборот на директори на компанијата. Така, нема сомнеж за целосната контрола на социјалната мрежа Вконтакте од страна на Кремљ.
Во 2022 година, претставник на Дуров, во коментар за американскиот Форбс, истакна дека Павел ја напуштил Русија пред многу години и нема да се врати. Денес, Дуров има и француско државјанство, на ОАЕ и Сент Китс и Невис.
По почетокот на целосната инвазија во 2022 година, Павел Дуров објави на својата страница во која уверува дека приватноста на корисниците е приоритет за Телеграм, и покрај неговата поранешна кариера и живот во Русија. Иако, тој не ја осуди руската агресија, нарекувајќи ја војната „трагичен конфликт“.
„Пред 9 години ги бранев приватните податоци на Украинците од руската влада – и ги изгубив мојата компанија и мојот дом. Би го направил тоа повторно без двоумење“, рече Дуров
Сепак, како што соодветно истакна Мокси Марлинспајк (американски експерт за сајбер безбедност, криптограф, ко-основач на гласникот Signal и автор на протоколот за шифрирање сигнал што се користи во Signal, WhatsApp, Google Messages, Facebook Messenger и Skype), иако Тимот на Телеграм повеќе не е со седиште во Русија, тие сè уште имаат членови на семејството таму и, според тоа, се ранливи на руската влада.
Покрај тоа, членовите на тимот на Телеграм не бегаат од друштвото на руски политичари, и за време на јавни настани и на приватни состаноци. Така, Русија останува „центар на привлечност“ на тимот на Дуров.
Пари од топли земји: финансирање од арапски фондови преку Русија
Идентификувањето на изворите на финансирање за Телеграм е тешка задача бидејќи компанијата приватно ги привлекува своите инвеститори. Сепак, во медиумите постојано се појавуваа имиња на поединци и организации кои беа посочени како инвеститори во апликацијата.
Така, меѓу инвеститорите на ТОН (криптовалута на Телеграм) беа Русите Давид Јакобашвили и олигархот Роман Абрамович. Првиот е под украински санкции, а вториот е вклучен во списоците за санкции на Европската унија, САД, Швајцарија, Канада, Украина и други земји. И двајцата имаат блиски врски со Кремљ.
Меѓу инвеститорите на Телеграм се санкционираните Давид Јакобашвили, Роман Абрамович и Mubadala Capital и Abu Dhabi Catalyst Partners, арапски фондови со долга историја на соработка со Русите.
Меѓу инвеститорите кои го видоа потенцијалот во Телеграм, има многу претставници на ОАЕ. Имено, често се споменуваат два инвестициски фонда кои купиле обврзници во вредност од 150 милиони долари: Mubadala и Abu Dhabi Catalyst Partners (фонд создаден од Mubadala и американската инвестициска компанија Falcon Edge Capital).
Особено, емиратската компанија Мубадала тесно соработуваше со Русија, создавајќи фонд од 2 милијарди американски долари во 2013 година заедно со рускиот фонд за директни инвестиции (РДИФ) за инвестирање во долгорочни проекти во различни сектори на руската економија.
Мубадала инвестираше и во аеродромот Пулково во Русија, проектите СИБУР (хемиска холдинг компанија), Ен+ и Гаспром Нефт. Според Ројтерс., вкупното портфолио на фондот во Русија се проценува на 3 милијарди американски долари. Во март 2021 година, медиумите објавија дека Фондацијата Мубадала, заедно со RDIF, инвестирале во Телеграм. Сепак, раководството на Телеграм ги демантираше информациите за инвестиции од РДИФ.
По почетокот на целосната руска инвазија врз Украина, Мубадала објави дека ги прекинува своите инвестиции во Русија. Сепак, Калдун Мубарак, висок менаџер на Мубадала, во март 2023 година рече дека руската инвазија нема да ја спречи желбата на фондот да биде глобален инвеститор. Затоа, денес Телеграм е сè уште присутен во портфолиото на Мубадала, како и останатите споменати руски компании.
Интересен детал: на почетокот на 2024 година, руските власти ги „отпишаа“ заостанатите казни што претходно им ги наметнаа на Телеграм и западните технолошки компании. Соодветниот запис исчезна од базата на податоци на Федералната служба за извршители. Телеграм не исплати никакви долгови, уверувајќи го Ројтерс дека не знаат зошто се отпишани долговите бидејќи компанијата нема средства во Русија, нема канцеларии и нема вработени. Меѓутоа, во реалноста тоа не е така: Телеграм и Русија сè уште се поврзани со пари, технолошки ресурси и луѓе. Русија сè уште успева да најде решенија за да инвестира во Telegram.
Мрежниот сообраќај во руски раце
Телеграм користи само компании од руско потекло за сообраќајни мрежи. Мрежниот сообраќај (може да се нарече и податочен сообраќај или едноставно сообраќај) е количината на податоци што се движат низ мрежата во одреден временски период. Секоја апликација што ја користиме на Интернет (како Телеграм) мора да пренесува пакети со податоци преку мрежата за да функционира соодветно. Мрежните администратори можат да го контролираат сообраќајот — да го приоретизираат или надгледуваат сообраќајот (мерење на неговиот волумен и типовите на податоци).
Значи, Телеграм користи две компании за таква задача – RETN и LLC GLOBALNET. И двете се со руско потекло.
Набљудувачката група на информативниот простор на една од единиците на Вооружените сили на Украина во јануари 2024 година забележала факти за надворешно мешање во работата на локалните Телеграм канали во окупираните Бердијанск, Мелитопол и Мариупол. Од таму набљудувачката група добила информации за ударите, уништувањето, загубата на персонал, опрема и материјал на Русите. Но, во еден момент, без знаење на администраторите на овие канали, беа избришани цели објави, фотографии и видеа, коментари но каналите и муабетите на чатовите, кои беа следени.
За време на специјалната операција Брјанск масакр, кога, во рамките на 5 минути, воздухопловните сили на вооружените сили на Украина уништија 5 руски авиони во мај 2023 година, сите локални Телеграм канали ја затворија дискусијата. Сè уште не е познато дали тоа се случило како резултат на мешање однадвор, или самоиницијативно на администраторите на каналот.
Слично на тоа, за време на „кампањата“ на Пригожин против Москва, продолжија да функционираат само три од 15-те канали на Вагнер, кои беа следени. Имаше неуспеси и во работењето на Телеграм низ цела Русија.
Користењето Телеграм во борбена зона значи да им се овозможи на Русите пристап до геолокацијата, мултимедијата и историјата на преписката, дури и ако е избришана. Тоа го потврдуваат и самите Руси. Така, на крајот на 2023 година, водечки руски ТВ канал објави вест во која се пофали дека руските безбедносни сили имале пристап до избришаната кореспонденција на Телеграма на уапсените Украинци.
И самиот факт што Телеграм и Вконтакте се една од двете социјални мрежи што руското раководство официјално дозволи да ги користи војската, кажува многу.
Лоша форма или безбедносни проблеми?
Украинската заедница на сајбер специјалисти DC8044 неодамна изјави дека се „преместува“ од Телеграм на друга платформа за комуникација поради сомнителната јурисдикција на оваа апликација и врските со Кремљ.
Претседателот на Украина, воздухопловните сили, Државната служба за вонредни состојби, Главната управа за разузнавање, Центарот за стратешка комуникација под МЦИП и други државни организации почнаа да развиваат свои канали на WhatsApp и други ресурси.
Трендот е поставен. Користењето руски информативен производ сега е како да играте обележани карти кога противникот целосно ги знае вашите следни потези. Во услови на војна, ова станува не само лоша форма, туку и проблематично прашање на националната безбедност.
Како пример може да послужи и објавата на ЦИВИЛ МЕДИА за тоа како Телеграм стана средство за пропаганда на терористите на Хамас, откако тие, искористувајќи ја пропустливоста на апликацијата Телеграм ги спинуваа своите воените наративи на мрежата. Во првите денови од војната, каналите на Хамас испратија снимки од терористи како параглајдерираат во Израел каде што подоцна масакрираа стотици цивили на музички фестивал, а во деновите по терористичките напади, Телеграм каналите поврзани со Хамас се здобија со зголемена популарност. Официјалната сметка на бригадите Ал-Касам, военото крило на Хамас, додаде половина милион следбеници на Телеграм со ажурирања од минута во минута за борбите. Додека првично, Дуров ја бранеше својата одлука да не ги блокира каналите на Хамас, дури тврдејќи дека тоа може да помогне во заштитата на цивилите, официјалната сметка на Хамас додаде 100.000 следбеници.
Ако Илон Маск, имајќи пристап до Старлинк, успеа да го попречи нападот на украинските беспилотни летала врз бродовите на Црноморската флота на Русија, тогаш какви чекори може да преземе тимот на Русинот Павел Дуров, кој продолжува да зависи од Кремљ во оваа војна на Русија против Украина?
Драган Мишев (ЦивилМедиа)
