Ивана Хаџиевска: Загубена е врската помеѓу вредностите на Антифашистичкиот фронт на жените и современите концепти за родова еднаквост

Корените на нашата еманципација треба да ги бараме во гласовите на сите мажи и жени од минатото, но тоа значи и одбрана на правото на образование, слободата на говорот и правата на работниците во современиот момент, вели историчарот за истражување на улогата на жената во антифашистичката борба во Македонија, вели историчарката Ивана Хаџиевска во интервју за порталот „Новости“ од Загреб.

Кои се некои од погрешните толкувања за улогата на жената во антифашистичката борба во Македонија?

Културата на меморија поврзана со жените во антифашистичката борба е под влијание на две сосема различни струи во политиката на меморијата. Од една страна, строгата монументализација на народноослободителната борба, поради која биографиите на партизанките или политичарките се романтизирани и хероизирани, но во исто време тие се речиси исчистени од специфичните аспекти на женските искуства во војната.

Од друга страна, во 1990-тите дојдоа ревизионистички национални наративи со мизогиниски перцепции за учеството на жените во партизанското движење и другите историски настани – минимизирање, исмејување, заборавање. Катастрофалната последица од заборавот е губење на каква било врска помеѓу вредностите на Антифашистичкиот фронт на жените и современите концепти за родова еднаквост. Да ја употребам народната фраза, патот на жените до еманципација – кој исто така беше дел од градењето на нацијата – се чини дека се зема здраво за готово.

Истражувањето „Невидливи архиви: Македонка“ не се базира само на академскиот пристап. Зошто ви беше важно да не застанете тука?

Кога започнавме со истражување во 2021 година, сфативме дека интересот за списанието постои во мнемоничките ќошиња, како што се организациите што го наследија Здружението на воени ветерани на НОБ, кое ја одржуваше антифашистичката традиција, или во работата на индивидуални академски истражувачи. Исто така, во македонското општество голем придонес во културата на сеќавање на женските движења има и независната културна сцена и активностите на феминистичкиот фестивал Firstborn Girl, организиран од колективот Tiiiit! Inc од Скопје. Сите овие мемориски заедници се носители на различни видови информации и извори, а сите тие беа земени предвид во нашето истражување. Моравме да одиме подалеку од главните наративи што ги држи националната историја. Најдовме и епистемолошки потенцијал во доменот на современата култура и уметничките иницијативи. Соработувавме со уметницата Христина Иваноска, која го претстави своето истражување „ Document Missing: Македонка – еманципација, значење и желба“. Таа елаборира важна порака: корените на нашата еманципација треба да ги бараме во гласовите на сите мажи и жени од минатото, но тоа значи и одбрана на правото на образование, слободата на говорот и работничките права во современиот момент.

Исто така, сакате архивата да биде достапна во други земји. Како ќе се овозможи ова?

Многу се инспирираме од слични проекти во регионот во последните десет години. Ова е првпат да ги додаваме нашата работа и искуство во регионалниот компендиум на современи истражувања. Посветивме многу време на англискиот превод и дигитализација на истражувањата и изворите. Книгата „Невидливи архиви: Македонка – Билтен на АФЖ (1944-1952), историски искуства и културна меморија“ е достапна на интернет. Горди сме што го дигитализиравме целосниот број на магазинот „Македонка“, кој е поврзан со нашата веб-страница nevidliviarhivi.mk. Во тоа ни помогна дијаспората од регионални истражувачи со претходно искуство. Се надеваме дека промоцијата во Загреб ќе предизвика натамошен интерес.

М-р Ивана Хаџиевска е помлад соработник во Државниот архив на Северна Македонија – секција во Битола. Дипломирала (2018) и магистрирала (2021) двете од областа на историјата на Филозофскиот факултет на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје.

(Подготвил: С.С.)

БОНУС ВИДЕО Архиви на невидливите: Македонка – Орган на АФЖ (1944-1952): историски искуства и културна меморија