Skip to content
Скопје ја дише завршницата на кампањата. Во недела, 19 октомври, градот ќе избере насока — дали „кичмата“ ќе ѝ биде брзиот јавен превоз, дали ќе ги затвори старите еколошки рани, дали ќе отвори нови училници и дали конечно ќе престане да ја троши сопствената културна енергија на импровизации. Во оваа тишина пред гласањето, ритамот го задаваат четворица имиња со различни методи и темпераменти: Каја Шукова (СДСМ), Орце Ѓорѓиевски (ВМРО-ДПМНЕ), проф. д-р Горан Марковски (Независни заедно) и Амар Мециновиќ (Левица). На маса се јавниот превоз, водата, отпадот — и културата, која за првпат поодамна влегува во центар на политичка програма, наместо да остане дежурната декорација.
Каја Шукова: систем, рокови и „култура како право, не привилегија“
Шукова ја води својата понуда со инженерска прецизност: без „шминка“, со јасни фази и рокови. Клучната алка е БРТ — брз автобуски систем што треба да го преплете истокот со западот и северот со југот, да ги спои квартовите и да му врати предвидливост на секојдневието. Нејзините настапи се конзистентни: првата линија стартува со документација и теренски зафати, а за 4–5 години Скопје може да ги има двете главни линии што ја прават мрежата функционална, со поддршка во моделот на меѓународно финансирање и сообраќајни студии. Рацин.мк
Но програмата ја прошири и со акутната болка на Скопјани. Вода. Мрежата на водоводот што со години губи вода пред да стигне до чешмата. Шукова ги спојува градежните зафати (на пр., долж трасите за БРТ) со санации „зона по зона“, вклучувајќи мерни точки, мапирање на диви приклучоци и план за намалување на загубите — курс што го претставува како излез од спиралата на „козметички интервенции“. Паралелно, од Зелен појас до Серава: чистење, патеки и мостови за да се врати микро-животот во маалата, а градот да стане прооден, сврзан и безбеден.
Особено место ѝ дава на културата — и тука, ретко за кампањите, зборува не за „настани“, туку за пристап. „Културата е право, не привилегија,“ гласи нејзината теза, со предлог ваучери за млади и пензионери, децентрализација и јасна поддршка на независната сцена (МКЦ како симбол што треба да се врати на своите патеки), дигитализација на наследството и компас кон 2028 — годината кога Скопје ќе биде европска престолнина на културата. Рацин.мк
Во нарацијата на Шукова, културата не е дополнок, туку метод: да се оживее урбаното јадро, да се врати јавниот простор на граѓаните и да се подигне стандардот на секојдневниот живот — од јавниот превоз до вечерните програми. Во интервјуто за „Рацин“ таа ја сведува визијата на три зборови: чист град, брз превоз и култура што оживува. Рацин.мк
Орце Ѓорѓиевски: големи гестови, училишта — и „град на слоеви, град на култура“
Ѓорѓиевски настапува амбициозно и синтетички: две нови средни училишта (нови објекти за „Браќа Миладиновци“ и „Кочо Рацин“), целосна енергетска санација на постојните училишта (фотоволтаици, изолации, „паметни“ системи), па социјален пакет за ранливите категории. Тоа се ветувања што реално спаѓаат во градска надлежност, но бараат ко-финансирање, проектни постапки и темелно фазирање, ако не сакаат да останат на ниво на желба.
Најгласниот дел од неговата програма, сепак, е културата. Под слоганот „Скопје – град на слоеви, град на култура“, тој предлага ревитализација на симболите: Аквадуктот како културен парк со сцени, Скупи, Чаршијата и Калето како живи културни јадра. Патосот на визијата е препознатлив: град што создава, инспирира и обединува — со нови јавни простори, локално кино во Драчево, настани и фестивали. Критиките веднаш стигнаа од спротивниот табор: прашањето „што е дозволено врз заштитено наследство“ не е естетски, туку стручен и законски тест. Ѓорѓиевски ќе мора да покаже како културната „револуција“ се спојува со конзерваторските стандарди и како просторот ќе остане заштитен од „маркетинг-урбанизам“. Рацин.мк
Во инфраструктурата, тој прифаќа БРТ „да влезе во план“, но не нуди прецизни рокови — прашање што ќе го следи во следните недели ако победи. Во меѓувреме, „Жив Вардар“ — идеја да се чисти реката и да се врати рекреативната функција — е добар тест како еколошките проекти ќе се избегнат да станат само „симболика“ без мерливи индикатори.
Проф. д-р Горан Марковски: „ресет“ со транспарентност и нова мапа на јавниот превоз
Марковски влегува како технократски кандидат: професор, декан, човек на процедури и норми. Ветува „ресет“ со транспарентен Совет и отворање на процесите; фокус на воздухот, отпадот и метежот — три проблеми што, вели, можат да се решат во рок на еден мандат ако институциите се движат заедно и ако јавните претпријатија добијат јасна финансиска архитектура. На превозот му приоѓа од крајот што најмногу боли: набавка и менаџмент на флота со „зелена“ ориентација, депо-инфраструктура и постепена електрификација.
Културата кај Марковски излегува од класичните формули: наместо „нови објекти“, тој зборува за препрочитување на индустриското наследство, наместо „бетонски чудовишта“. Тоа е архитектонско-културен концепт што бара осмислување на управување, а не само градба. Паралелно, кампањата му отвори и прашања за можни конфликти на интереси околу фирмата ДИПКО, за што веќе даваше објаснувања; ќе остане под лупа ако влезе во градската куќа. Рацин.мк
Амар Мециновиќ: „град на граѓаните“, урбанизам и дигитална отчетност
Мециновиќ кампањата ја пишува со јазик на незадоволството од статус-кво политиката: „градот триесет години не им служи на граѓаните, туку на партиите“. Неговиот приоритет е функционалноста: ЈСП што вози, град што не е затрупан со див урбанизам, и институции што ги отвораат вратите кон јавноста, дигитално и во живо. Од урбанизмот до зеленилото, неговиот настап е фронтален: секој ќош станал парцела, секое дрво пречка — време е за прекин со навиките што кршат квалитет на живот. Рацин.мк
Во културата, тој не нуди „големи гестови“, туку тон на департизација и враќање на јавните пари во јавен интерес, со почит кон независната сцена и младинските иницијативи; кај Мециновиќ заштитата на јавниот интерес (прво урбанизмот) е предуслов за потоа културата да дише без посредници. Притоа, се повикува и на „новата политичка контра-култура“ што ја мобилизира неговата база — порака дека промената ќе се мери и преку стилот на управување, не само преку објекти.
Што, всушност, избира Скопје?
Изборот не е само за тоа кој ветил повеќе, туку кој има метод како ветеното да стане буџет, тендер, градилиште — и културна програма што не ја гази струката. Ако БРТ е „кичма“, таа бара договор со меѓународни кредитори, експропријации, сигнализација и возен парк; ако водата е „рана“, таа бара мерење, казни и километри нова мрежа; ако културата е „право“, таа бара календарање, ваучери и безусловна поддршка за институциите и независната сцена. Во недела, Скопје бира и курикулум: дали ќе го учи предметот „континуитет“ со Шукова, дали ќе оди на „големи гестови“ со Ѓорѓиевски, дали ќе проба „технократски ресет“ со Марковски, или ќе ја тестира „антиклиентелистичката“ рамка на Мециновиќ. Одговорот ќе стигне за за тоа кој ќе го трча вториот круг ќе стигне за 72 часа — но вистинскиот испит е што ќе се види за 480 дена.
