Давид против Голијат: Молдавија за европска демократија против Русија

Успешната европска интеграција на Република Молдавија несомнено ќе ѝ го отежни на Русија да ја искористи Молдавија како отскочна даска за дестабилизација на источноевропскиот регион.

Олександар ЛЕВЧЕНКО*

Давид против Голијат, Молдавија за европска демократија против Русија, така се гледа на оваа земја вклештена среде руско-украинската војска, пред која се парламентарни избори од кои нејзиниот курс и иднина.

Молдавската претседателка Маја Санду, во своето обраќање до граѓаните пред парламентарните избори што ќе се одржат на 28 септември, на 22 септември предупреди на сериозни закани од Русија. Санду рече дека доколку победат проруските политички сили, земјата би можела да стане појдовна точка за влез на руски трупи во регионот Одеса. Таа нагласи дека тоа би го дестабилизирало целиот регион и би ја загрозило безбедноста не само на Молдавија, туку и на соседните земји. Претседателката нагласи дека Кремљ троши стотици милиони евра за поткуп на гласачи и дека има соучесници во Молдавија. Таа ги повика граѓаните да спречат доаѓање на власт на политичари кои би можеле да го загрозат мирот и иднината на земјата.

Актуелниот премиер на Република Молдавија (РМ) Дорин Речан, исто така, предупреди на ризикот од изборна измама за време на парламентарните избори во земјата. Според него, на изборите во 2024 година, околу 8% од гласовите биле наместени, додека „целта за оваа година е уште поголема, бидејќи Руската Федерација и криминалните групи што ги финансира сфатија дека единствениот начин да се победи прозападната влада, како демократија, е да се гласа“. Во исто време, Речан нагласи дека државните институции дејствуваат и практично преземаат целни мерки секој ден против оние што организираат фалсификување на резултатите од гласањето, како и против финансирањето на други видови нелегални активности, како што се пропагандата и ширењето лажни информации. Премиерот на Република Молдавија увери дека овие напори ќе продолжат.

Лидерите на провладината партија Акција и солидарност (ПАС) ги информираа молдавските гласачи за седум реални закани за земјата што веројатно ќе се појават во случај на победа на проруските сили на парламентарните избори. Генерално, ПАС инсистира дека резултатите од гласањето ќе одлучат дали Молдавија ќе биде предадена на Руската Федерација или дали земјата ќе продолжи со интеграцијата во ЕУ. Во поддршка на својата изјава, ПАС организираше симболично гласање со две кутии: едната за „мир, развој и модернизација“, а другата за „сиромаштија, лаги и криминал“.

Претседателот на Парламентот, Ихор Гросу, предупреди дека сите градежни работи иницирани од партијата ПАС ќе бидат запрени, а плаќањата на надоместоци за енергетски ресурси ќе бидат суспендирани ако власта премине во рацете на проруските сили.

Премиерот Дорин Речан тврди дека судската реформа не може да се спроведе за еден ден или една година, но дека владата ја покажала својата борба за правда. Според него, ако проруските сили дојдат на власт, „бегалците кои моментално се кријат од правдата ќе можат да се вратат дома и ќе бидат пречекани со леб и сол“, додека Кремљ ќе назначи криминалци во раководството на Република Молдавија.

Потпретседателката на Парламентот, Доина Херман, предупреди дека проруската влада може да ги лиши граѓаните од слободата на движење во Европа што ја уживаат во моментов, бидејќи Молдавија ќе го изгуби својот безвизен режим; пратеничката Лилијан Карп рече дека прокремљската влада може да го блокира процесот на пристапување на земјата во ЕУ и да воспостави полициски режим во Молдавија; Министерот за образование Дан Перцун предупреди дека ако проруските партии победат, Молдавија ќе ја изгуби и слободата и демократијата. Според него, ПАС се бори „не против Додон, Влах и Чебан, туку против Русија“. Министерот за надворешни работи Михај Попсои предупреди дека прокремљските сили ќе ја лишат дијаспората од правото на глас ако дојдат на власт. Пратеничката Марсела Адам верува дека прокремљските сили ќе ја претворат Молдавија во држава контролирана од Руската Федерација, каде што „молдавските деца ќе станат топовско месо за војните на Путин“.

Во Молдавија, полицијата спроведе стотици претреси поради сомневања дека Руската Федерација подготвува немири за време на изборите. На 22 септември 2025 година, бројни медиуми, вклучувајќи ги Радио Либерти и Дојче Веле, објавија дека во Молдавија, помалку од една недела пред парламентарните избори, биле извршени 250 претреси на повеќе од 100 лица поради сомневање дека Русија се обидува да ја дестабилизира ситуацијата во земјата и да влијае на резултатите од гласањето.

„Претресите се поврзани со кривичниот предмет за подготовка на масовни немири и дестабилизација, координирани со Руската Федерација преку криминални елементи“, се вели во соопштението за медиумите на молдавската национална полиција. Во соопштението за медиумите, полицијата прецизираше дека во наводните дестабилизирачки дејствија биле вклучени и криминални елементи. Претресите резултирале со притворање на 74 лица. Вкупно 111 лица се наведени во кривичниот предмет. По 250 претреси, службениците конфискувале пасоши, СИМ-картички, пари, картички од странски банки, оружје и шатори. Ова не е прва серија претреси во слични случаи во септември 2025 година.

Во исто време, Зигфрид Мурешан, член на Европскиот парламент од Романија, изјави дека „Русија ја користи Белорусија за да ја нападне Европа и сака да го стори истото и со Република Молдавија“. Денес, Москва сака да ја претвори Република Молдавија во ист сателит во војната против европските демократии. Затоа, колку што Молдавија се приближува кон Европската Унија, толку повеќе се зголемува руската агресија со цел да го ограничи нејзиниот европски курс. Коментирајќи ја тековната изборна кампања во Молдавија, романскиот политичар го привлече вниманието на европската јавност кон ширењето на феномени во Република Молдавија, како што се поткуп на гласачи директно од Кремљ, нелегално финансирање на проруски политичари и антиевропска кампања за дезинформации. З. Мурешан, исто така, го привлече вниманието на своите колеги од Европскиот парламент кон фактот дека Русија има за цел да ги искористи сегашните молдавски парламентарни избори на 28 септември за да ги донесе проруските сили на власт, а потоа да ја искористи Република Молдавија во своите војни против европските демократии.

Претседателката на Република Молдавија, Маја Санду, обраќајќи се пред учесниците на Самитот на активни Молдавци во дијаспората, што се одржа во Потсдам (Германија), изјави дека граѓаните на Молдавија, без оглед каде се наоѓаат, можат да играат одлучувачка улога во донесувањето важни одлуки за иднината на нивната матична земја. Како што нагласи М. Санду, „изборот што Молдавците го прават сега ќе одреди дали ќе можат да изградат силна, обединета и почитувана држава во светот – Молдавија, која наскоро ќе стане дел од Европската Унија“.

Молдавските истражувачки центри редовно ги идентификуваат и побиваат руските наративи насочени кон дискредитација на сегашната влада, која се придржува до прозападен курс. За возврат, агенциите за спроведување на законот на Република Молдавија разоткриваат агенти со руско влијание, на пример, структура како што е непрофитната организација „Евроазија“, која користи свештеници, млади и едукатори за ширење проруски пораки. „Евроазија“ изгради цели мрежи на територијата на Република Молдавија, кои работат, особено, на организирање антивладини и антизападни собири и демонстрации, за кои руската страна плаќа со готовина и криптовалути. Официјален Кишињев не исклучува дека проруските сили планираат провокации по изборите со цел да ја дестабилизираат ситуацијата. Полициските службеници на Република Молдавија веќе ја тестираат својата реакција на ваквите дејствија.

Доаѓањето на власт на проруските сили во Молдавија би можело да создаде сериозни ризици и за самата земја и за регионот на Источна Европа како целина. Доколку Република Молдавија го изгуби својот проевропски курс, тоа ќе влијае на логистиката, безбедноста и политичката стабилност низ цела Источна Европа. Изборите во Молдавија се претвораат во арена на борба помеѓу демократските вредности и авторитарното влијание на Кремљ. Потенцијалното доаѓање на власт во Република Молдавија на проруските сили не е само внатрешна политичка промена, туку и воспоставување нова геополитичка рамнотежа во целиот регион.

Во исто време, сите последици ќе се почувствуваат во најголема мера во Романија и Украина. Проруските партии може да ги блокираат реформите неопходни за пристапувањето на Молдавија во ЕУ, што ќе го загрози стратешкиот курс на земјата. Претседателката Маја Санду предупреди дека Молдавија може да го изгуби угледот на меѓународната сцена ако го промени својот геополитички вектор. Во контекст на изборите, сепаратизмот во Република Молдавија веројатно ќе се интензивира. Се очекува интензивирање на проруските расположенија во Гагаузија и Транснистрија, што би можело да доведе до дестабилизација на земјата. Покрај тоа, присуството на руски трупи во Транснистрија создава потенцијал за провокации и дестабилизација на граничната ситуација. Можно е Молдавија да се искористи против Украина. Во случај на проруска одмазда, Москва ќе ја претвори Република Молдавија во отскочна даска за хибридни дејствија против Киев.

Во текот на изминатите четири години, Молдавија се позиционираше како сојузник на Украина и Европа, нагласувајќи дека мирот во молдавската држава е резултат на украинскиот отпор кон руската агресија. Успешната европска интеграција на Република Молдавија несомнено ќе ѝ го отежни на Русија да ја искористи Молдавија како отскочна даска за дестабилизација на источноевропскиот регион.