Skip to content
Дроновите над Полска се израз на системска агресија на Русија која веќе ги преминува границите на Украина, па затоа заедничкиот одговор е прашањето за опстанокот на цела Европа.
Олександар ЧЕВЧЕНКО*
Во ноќта на 10 септември 2025 година, Русија продолжи со демонстрацијата на своите „мировни иницијативи“ и го изврши најмасовниот ракетен напад на територијата на Украина во последните 4 месеци. Во комбинираниот напад, руските трупи употребија 43 крстосувачки и балистички ракети и 415 дронови за напад. Главните цели беа инфраструктурата и цивилните згради во Житомир, Виница, Луцк, Ивано-Франковск и Лавов. Гранатирањето предизвика значителна штета на цивилната инфраструктура, а имаше и смртни случаи и повреди меѓу цивилното население. Беше регистрирано уништување на станбени згради, индустриски објекти и социјална инфраструктура.
За време на овој напад, најмалку 19 руски дронови ги преминаа границите на Украина и Белорусија кон Полска. Некои од нив прелетаа 500 км длабоко на полска територија. Нападот врз Полска од страна на руски дронови покажа дека Русија не ја напаѓа не само Украина, туку и земјите од НАТО. Инвазијата со дронови уште еднаш ја потврди заканата за цела Европа, која мора да биде свесна за опасноста што ја претставува Руската Федерација и да биде подготвена за неа. Ова не е „грешка“, туку системска агресија. Руските беспилотни летала редовно го нарушуваат воздушниот простор на други земји како што се Романија, Молдавија и балтичките земји, што укажува на свесни дејствија од страна на Кремљ. Овој напад врз земја од НАТО уште еднаш покажува дека Путин води војна против целиот цивилизиран свет. Руските беспилотни летала на територијата на НАТО се аргумент за забрзување на испораката на современи системи за воздушна одбрана на Украина, како и за максимално зајакнување на одбранбените капацитети на Украина. Руската агресија веќе ги преминува границите на Украина, па затоа заедничкиот одговор е прашањето за опстанокот на цела Европа. А фактот дека руските беспилотни летала ги нарушија границите на Полска пред руско-белоруските воени вежби „Запад-2025“, кои ќе се одржат во близина на полско-белоруската граница, укажува на доследната политика на Кремљ за „дестабилизирање“ на Европа и НАТО
Целта на Русите е да ја уништат европската солидарност и да предизвикаат раскол во НАТО. Сите приказни на руските функционери за подготвеност за мир и посветеност на дипломатијата само застојуваат. Без силен одговор денес, голема воена инвазија од страна на Руската Федерација против балтичките земји, Полска и Финска е само прашање на време. Руската агресија оди далеку над Украина и само унифициран, остар одговор од Европа може да го запре Кремљ.
Во исто време, Москва не го признава својот напад со беспилотни летала врз Полска, симулирајќи „прозорец на можности“ за НАТО и САД за подобрување на односите, што, сепак, е стапица за Вашингтон. Станува збор за дистанцирање на Кремљ, создавање состојба на неизвесност. Така, прес-секретарот на рускиот претседател Песков одби да го коментира инцидентот со руски беспилотни летала што го пробија полскиот воздушен простор. Тој истакна дека ова прашање е во надлежност на руското Министерство за одбрана. Во исто време, руското Министерство за одбрана изјави дека нападот врз полска територија не бил планиран и изрази подготвеност за консултации со полската страна. Одбивањето на „коментари“ е типичен маневар на Кремљ, кој често овозможува избегнување на директни изјави во конфликтни ситуации. Ваквите изјави формално ја префрлаат одговорноста, но во никој случај не го решаваат проблемот. Воздушниот напад врз Полска не е само несреќа, туку елемент на стратегијата „ескалација заради понатамошна деескалација“ и тест за реакцијата на Западот. Изјавата дека „полската територија не била цел“ изгледа како обид за намалување на нивото на тензии. Сепак, практичната страна на инцидентот веќе се случи.
Со оглед на тоа што ова е јасен чин на агресија, потребна е реакција не само од Полска, туку и од НАТО, кое мора да ги брани своите членки. Бидејќи Кремљ верува дека политиката на Алијансата ја одредуваат САД и дека Полска наводно е целосно зависна од Вашингтон во својата надворешна политика, очигледно е дека отсуството на гласни изјави од Москва значи „покана“ до САД да ја забави ситуацијата. Сепак, недостатокот на соодветен одговор од страна на НАТО и САД може да предизвика Алијансата да ја изгуби својата важност, а авторитетот на САД во Европа нагло да падне. Поради новите односи со Русија во однос на Европа, Вашингтон би можел, по одреден временски период, да игра само споредна улога на европскиот континент.
Кога речиси дваесетина дронови долетаа во Полска, нивната рута и целесообразноста на движење јасно укажуваат дека тоа не може да биде случајност или последица на влијанието на украинската опрема за електронско војување врз нивната работа. Ова се потврдува со фактот дека некои од дроновите летаа од територијата на Белорусија. Неколку дена пред тоа, веќе имаше летови и падови на руски дронови. Генерално, во текот на три и пол години војна, овие случаи не беа изолирани, имаше и падови на руски ракети, нивни прелети над територијата на Полска. За прв пат, полската авијација и другите структури за противвоздушна одбрана не само што ги следеа маневрите на руските воздушни напади, туку и активно им се спротивставија и успеаја да соборат неколку беспилотни летала, кои се покажаа како претежно извидувачки.
Претставник на Алијансата потврди дека бројни дронови навистина го пробиле полскиот воздушен простор, а премиерот на земјата Туск забележа дека тие биле руски, а не други. Полскиот министер за надворешни работи Радослав Сикорски рече дека беспилотните летала произведени во Русија не отстапиле од својот курс, туку биле намерно насочени. Генералниот секретар на НАТО Руте остана во контакт со полското раководство и активно се консултираше за понатамошните чекори. На барање на Варшава, НАТО го активираше Член 4 од Северноатлантскиот договор за одржување итни консултации. Ова ќе им овозможи на земјите-членки да ја разговараат ситуацијата со сојузниците во Северноатлантскиот совет. Американскиот претседател Доналд Трамп и полскиот лидер Карол Навроцки разговараа по телефон. Навроцки истакна дека разговорот го потврдил единството на сојузниците на Полска во контекст на нарушувањето на полскиот воздушен простор.
Овој инцидент е уште еден пример за тоа како Москва користи хибридни методи: беспилотните летала претставуваат и воена закана и елемент на психолошки притисок. Кремљ ја избра линијата на официјална неутралност, не признавајќи одговорност, туку отфрлајќи ја преку Министерството за одбрана, што имитира конструктивност и подготвеност за дијалог. Кремљ се стреми не само да ги замагли борбените способности на НАТО и да ги тестира своите „црвени линии“, туку и да ги заплаши граѓаните на земјите од Централна Европа со можноста за руски напади. Москва реално верува дека САД играат голема улога во политичкиот живот на Централна Европа и особено во надворешната политика на Полска, како и во НАТО, па затоа одбивањето на Кремљ да ја поддржи агресијата со сопствена информативна кампања е исто така предлог до САД да не поддржуваат правни дејствија во рамките на НАТО со цел да се спречи ескалација. Хибридниот пристап на Руската Федерација претпоставува дека одбивањето на САД да ги поддржат европските сојузници, што наводно би спречило ескалација, всушност ќе доведе до криза на Алијансата како безбедносен инструмент, фрагментација на Европа и губење на американскиот авторитет во Европа, што не е во интерес на Вашингтон, но дефинитивно е цел на Путин. Одговорот на Полска и НАТО е јасен: воздушниот простор на Алијансата е заштитен. Украина, исто така, изрази подготвеност да ѝ помогне на Полска во организацијата на воздушната одбрана, земајќи ја предвид реалноста на руската агресија. Добиената ситуација само ја актуелизира дебатата за потребата од заеднички европски систем за воздушна одбрана.
Инвазијата на руски беспилотни летала на територијата на Полска стана уште еден алармантен сигнал за цела Европа. Киев дејствуваше како сигурен партнер на Варшава, брзо евидентирајќи ги фактите за нарушувања на воздушниот простор и изразувајќи подготвеност да ѝ ги обезбеди на полската страна сите достапни информации за анализа. Таквата соработка ѝ овозможува на Полска навремено да одговори на новите предизвици и да формира свој одбранбен систем, потпирајќи се на украинското искуство во спротивставувањето на масовните воздушни напади. Киев ја прогласи својата подготвеност да ѝ помогне на Варшава во создавањето систем за рано предупредување и воздушна одбрана, кој ќе стане силна бариера против понатамошни закани. Украинското искуство стекнато во војната со Русија може да стане основа за зајакнување на одбранбениот потенцијал на Полска и на целиот источен крило на НАТО. Украина докажува дека нејзината улога не е ограничена само на заштита на сопствените граници – таа активно ја обликува колективната безбедност на Европа. За Полска, таквата поддршка значи зајакнување на стратешката стабилност и чувство дека има вистински партнер подготвен да сподели искуство и ресурси за заедничка одбрана. Изјавите на украинското раководство за подготвеноста да ја поддржи Полска имаат и симболична димензија, бидејќи тие покажуваат солидарност во борбата против агресорите. Ова е сигнал за другите партнери – Украина не само што добива помош, туку е подготвена самата да ја обезбеди.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
