Ехо од Хаг: Украина добива поддршка, санкциите против Русија се заоструваат, НАТО се подготвува за најлошите можни сценарија

Како што светот станува сè поопасен, лидерите на земјите-членки на алијансата ќе донесат смели одлуки за зајакнување на колективната одбрана, правејќи го НАТО посилна, пофер и поопасна унија.

Олександар ЛЕВЧЕНКО*

Самитот на шефовите на држави и влади на земјите-членки на Организацијата на Северноатлантскиот е во тек во Хаг. Пред самитот, генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, на прес-конференција изјави дека „се среќаваме во вистински историски момент, кога нашата безбедност е загрозена од значајни и растечки предизвици. Како што светот станува сè поопасен, лидерите на земјите-членки на алијансата ќе донесат смели одлуки за зајакнување на колективната одбрана, правејќи го НАТО посилна, пофер и поопасна унија.

Ова ќе вклучува амбициозен нов план за инвестиции во одбраната, кој ќе постави репер за инвестиции во одбраната до 5% од БДП“, рече тој. Покрај тоа, Руте нагласи дека на самитот во Хаг, сојузниците ќе ја потврдат својата непоколеблива поддршка за Украина и потребата да му обезбедат на Киев сè што му е потребно за да се заштити денес од агресија и да ја одврати во иднина. Руте, исто така, објави дека конечната декларација утврдила дека „најзначајната и најнепосредна закана со која се соочува алијансата останува Руската Федерација. Москва продолжува да води војна против Украина со поддршка на Северна Кореја, Иран и Кина, како и Белорусија“, заклучи шефот на НАТО.

Утрото на првиот ден од самитот се одржа Граѓански форум. Потоа се одржа Форумот за одбранбена индустрија, каде што беа дискутирани прашања за зајакнување на индустриската база на производство на оружје од страна на земјите-членки на алијансата и квалитативно техничко подобрување на постојните модели на оружје и создавање нови кои одговараат на новите предизвици за обезбедување безбедност во Северниот Атлантик. Потоа, на ниво на министри за надворешни работи, се одржа состанок на Советот Украина-НАТО и посебен состанок на ниво на министри за одбрана на земјите-членки на алијансата. Исто така, г. Руте, претседателите на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, и на Европскиот совет, Антонио Коста, одржаа состанок со претседателот на Украина. Состанокот на Северноатлантскиот совет на ниво на шефови на држави и влади ќе се одржи следниот ден. Исто така, на 25 јуни ќе има посебен состанок на претседателот на Украина со генералниот секретар на НАТО и лидерите на петте клучни земји на Алијансата – Франција, Германија, Италија, Полска и Обединетото Кралство.

На самитот во Хаг, главните прашања се зголемувањето на трошоците за одбрана, зајакнувањето на капацитетите на одбранбената индустрија во земјите од Алијансата и продолжувањето на помошта за Украина. „Украина пренесува важно борбено искуство против рускиот агресор на сојузниците на НАТО и стана најголем производител на оружје во Европа“. Ова го изјави во Хаг генералниот секретар на Алијансата, Марк Руте, за време на говорот на Граѓанскиот форум во рамките на самитот на НАТО. Вака одговори на прашањето на модераторот на состанокот дали Алијансата смета дека Украина се претворила од потрошувач во придонесувач кон безбедноста.

„Украина нема да се приклучи на НАТО во блиска иднина. Сепак, самата Алијанса има потреба од приемот на Украина во НАТО“. Ова го изјави претседателот Володимир Зеленски во интервју за американската телевизиска компанија Скај њуз. Желбата на Киев да стане дел од воениот блок е „моментално недостижна“.

Во исто време, В. Зеленски истакна дека е корисно за членките на НАТО да имаат сојузник како Украина – со западно оружје и воена опрема, со нови технологии што партнерите сè уште ги немаат.

„Ова е всушност зајакнување на НАТО“, рече украинскиот претседател. Покрај тоа, треба да се земе предвид дека украинските војници имаат 10 години вистинско борбено искуство во војната со Русија. „Не станува збор само за бојното поле. Станува збор и за економијата, за опстанокот, за сајбер нападите, за банкарскиот систем, за енергетскиот сектор“, додаде тој. Претседателот на Украина изрази надеж за лична средба со Доналд Трамп за време на самитот на НАТО и дека американскиот претседател ќе ја разбере важноста на поддршката на Украина како сојузник на Соединетите Американски Држави, истакнувајќи дека „тој не знае каков однос има Трамп со Путин… Постојат различни сигнали за ова, но се надеваме дека претседателот Трамп разбира: Украинците се сојузници на САД, а вистинскиот егзистенцијален непријател на Америка е Русија. САД и Руската Федерација можат да бидат партнери за кратко време, но никогаш нема да бидат пријатели“, нагласи украинскиот шеф на државата.

Во едно интервју, Володимир Зеленски го привлече вниманието на можниот руски напад врз земјите-членки на НАТО во следните пет години, изразувајќи верување дека таков чекор би можел да биде обид на Путин да ја тестира силата на алијансата.

Во исто време, економските модели на „Блумберг Економикс“ покажуваат можни загуби на светскиот БДП до 1,5 трилиони долари во случај на целосна руска војна против Европа. Руската Федерација активно го зголемува производството на артилериски гранати, беспилотни летала и ракети. Обемот на производство наскоро ќе ја надмине побарувачката, дури и земајќи го предвид украинскиот фронт. Дополнителна тревога предизвикаа заедничките акции на САД и Израел против Иран – сојузникот на Москва. Путин се чини посигурен и подготвен да ги брани своите проширени амбиции. Според порталот, Доналд Трамп треба да ја потврди својата посветеност на Член 5 – „колективна одбрана“ на сојузниците во Хаг. Во исто време, Европа е загрижена и за промените во неговиот став, кога на самитот на Г7 во Канада, американскиот претседател директно го доведе во прашање отсуството на Русија од групата. Европските лидери се сомневаат во ефикасноста на американските гаранции.

Воено сценарио би можело да ја тестира реакцијата не само на САД, туку и на сите земји од НАТО. За многумина е јасно дека балтичките земји би можеле да станат главна жртва на Москва. Мали, но стратешки важни, Естонија, Латвија и Литванија се во првите редови на ризикот. На нивна територија живеат значајни русофонски заедници, а границите со Руската Федерација и Белорусија не се баш воено заштитени. Според германскиот канцелар Фридрих Мерц, Русија би можела да се обиде со агресија тука во следните пет години, што ќе ги принуди овие земји и партнерите од алијансата да преземат итни мерки. Хибридни напади и заземање на стратешки точки не се исклучени. Едно од алармантните сценарија: руските возови ќе бидат запрени во Балтикот, а потоа ќе бидат донесени војници под маската на руска заштита. Ова би можело да биде проследено со целосна блокада, окупација на островот и коридорот Сувал, тесен појас територија што го одделува регионот Калининград од Белорусија, каде што оваа есен ќе се одржат заеднички воени вежби во голем обем на белоруската и руската армија. НАТО очигледно ќе го активира Член 5, но војната ќе започне веднаш и ќе биде хибридна со напади врз инфраструктурата, комуникациските системи и, се разбира, подморските кабли во Балтичкото Море.

„Блумберг економикс“ проценува дека директните загуби во првите 12 месеци од војната ќе го намалат глобалниот БДП за 1,3-1,5%, што е приближно 1,5 трилиони долари. Ова може да се спореди со последиците од големата руска инвазија на Украина. Индустријата и трговијата во балтичките земји би можеле да паднат за 43%, ЕУ би изгубила околу 1,2% од БДП, Русија – само 1%. САД и Кина, исто така, ќе ги почувствуваат негативните последици: финансиските пазари ќе паднат, цените на енергијата ќе се зголемат, кредитите ќе станат поскапи. Затоа, се поставува прашањето како да се излезе од оваа ситуација. Брисел сфаќа дека постои итна потреба од зајакнување на источниот крило на НАТО. Покрај тоа, вкупното финансирање на сите трошоци за одбрана се зголемува. НАТО планира да потроши најмалку 3,5% од БДП за одбрана, плус уште 1,5% за инфраструктура, цивилна одбрана и сајбер безбедност.

Балтичките земји ги преиспитуваат забраните за противпешадиски мини, купуваат нови системи за воздушна одбрана и ги зајакнуваат копнените сили. Се разгледуваат заеднички батаљони и бази долж руската граница. И покрај постојните закани, некои европски лидери се надеваат на мирно решение. Но, тоа ќе бара консензус меѓу САД, ЕУ и Кина како медијатори. Во меѓувреме, Москва го зајакнува својот воен став: ја модернизира својата нуклеарна база во Калининград, гради инфраструктура долж северозападната граница и ги зголемува своите капацитети. САД и Европа, свесни за заканата, ја зајакнуваат својата одбрана. Украина добива поддршка, санкциите против Русија се заоструваат, а источното крило на НАТО се подготвува за најлошите можни сценарија.

„Европа е на прагот на нова фаза – потребна е активна одбрана и дипломатска јасност. Војната може да избувне одеднаш, но сепак постои шанса да се спречи“, заклучува публикацијата.

*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина