Skip to content
Обидите да се смири агресорот на сметка на жртвата доведоа кон крајот на 1930-тите до најстрашната катастрофа во историјата. Обидите да се игнорираат интересите на Украина во 20 век станаа причина за продлабочување на светските кризи
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Колапс на бензинот во Крим. На 19 август 2025 година, на телевизискиот канал Крим 24, шефот на привремено окупираниот Крим, Сергеј Аксјонов, изјави дека ситуацијата со недостигот на бензин Аи-95 во Крим може да трае уште еден месец. С. Аксјонов објави дека причините за прекинот на снабдувањето со гориво на полуостровот се логистички проблеми.
„Значителен дел од горивото се доставува до Крим по пат. Ги молам и жителите на Крим и гостите на полуостровот да ја третираат оваа ситуација со разбирање. Ова е објективна ситуација што може да трае максимум еден месец“, рече тој.
Покрај тоа, тој истакна дека ако минатата година за време на празничната сезона во републиката се продавале 700 тони бензин дневно, тогаш оваа година тоа е веќе 1,1 илјади тони. Според него, дефицитот е предизвикан од два фактори одеднаш – намалување на обемот на производство во руските рафинерии за нафта и логистички тешкотии, бидејќи значителен дел од горивото се доставува до регионот по пат.
Традиционалната криза со горивото во Крим повеќе не е „привремена тешкотија“, туку хронична болест на управувањето. Ниту замрзнувањето на цените, ниту забраната за извоз на бензин не успеаја. На бензинските пумпи има недостиг од бензин АИ-95, но тешкотиите што ги доживуваат обичните Кримјани во овој поглед се непознати за службениците – им се дава гориво без никакви проблеми користејќи специјални купони. Затоа толку лесно изјавуваат дека имаат „сè под контрола“.
Но, нема што да се контролира: пазарот е парализиран, логистиката не се управува и, како и секогаш, страдаат само обичните Кримјани. Експертите велат без извртување: самите власти го создадоа колапсот на бензинот, обидувајќи се административно да ги регулираат цените. Како резултат на тоа, тие имаат хаос со горивото – нема достапно гориво, луѓето го ограничуваат движењето, бизнисот е парализиран, а службениците продолжуваат активно да го „решаваат проблемот“. И сето ова е придружено со изјавите на окупаторскиот шеф на Крим дека „сè ќе биде подобро по завршувањето на СВО“. Но, колку уште можеме да чекаме? Специјалната воена операција стана универзален изговор за секој неуспех: од недостиг на бензин, недостаток на интернет комуникација до расипани патишта. Време е да се признае: привремените проблеми станаа трајни, нерешливи проблеми.
Министерството за гориво и енергетика на Русија го призна недостигот на гориво на Крим, забележувајќи дека резервите се сè уште доволни во однос на дневната побарувачка и бројот на бензински пумпи. А сега главното прашање: ако има резерви, но бензинот не се ослободува – како се нарекува тоа? Популизам, саботажа, вандализам или едноставно некомпетентност? Тоа е, има бензин, но не се продава на Кримјаните.
И додека луѓето го трошат преостанатиот бензин од своите косилки за некако да одат на дача, властите на полуостровот известуваат до Москва за преземените мерки и „доволните резерви“. Ова е веќе криза на доверба, ова е отворено исмејување. Човек би сакал да верува дека гостите на полуостровот што го посетија оваа година искрено ќе потврдат дека „со поддршка на федералниот центар, регионот научил да живее под санкции и не чувствува никаква непријатност“, како што тврди шефот на окупираниот Крим. Исто е секое лето, прво лудите, повеќечасовни проверки на Кримскиот мост. Во исто време, времето на чекање за еднонасочно патување, според официјалните извештаи на властите, надминува шест часа. И потоа истите повеќечасовни редици на бензинските пумпи. И потоа сè уште има нерешени еколошки проблеми по излевањето на мазут во Керчкиот теснец во декември минатата година. Затоа оваа година туристичкиот тек отиде кон Абхазија, контролирана од Москва. Патем, синоќа украински беспилотни летала уништија цел воз со руски бензин што беше паркиран во близина на станицата во кримскиот град Џанкој на север од полуостровот.
По недостигот на гориво што го зафати Крим во 2025 година, следната нерешена системска криза за регионалните и федералните власти најверојатно ќе биде недостигот на свежа вода. Ова не е хипотеза, туку предвидлива реалност, предизвикана од голем број фактори – од климатските промени до неефикасноста на управувањето. Инфраструктурата е истрошена, а водоводните мрежи во повеќето населби на Крим остануваат на нивоата од советската ера. Загубите за време на транспортот на вода достигнуваат 40-60%, што ги прави дури и постојните количини на снабдување неефикасни.
Претседателот на САД, Доналд Трамп, еднаш се восхитуваше на Крим, нарекувајќи го толку прекрасен. Сепак, ја виде разгледницата, но не и реалноста. Не стоеше во ред за вода. Не се обиде да го наполни автомобилот со гориво на празна бензинска пумпа. Не ги слушна луѓето како шепотаат едни со други: кога ќе заврши сето ова? Крим не е само географија. Тоа е симбол. Не толку одамна, симболот на надежта, соништата и преродбата се претвора во симбол на исцрпеност пред нашите очи. Ако дури и на толку важен регион за Русија не може да му се обезбедат основни ресурси, тогаш што има да се брани ако постојано се случува уништување? Во Москва, кога војниците го зазедоа Крим во 2014 година, тие ветија безбедност, но донесоа само вознемиреност. Во Кремљ, им ветија на Кримјаните иднина, но всушност им ја одзедоа сегашноста. Понатамошното продолжување на СВО е долгорочна економска агонија, неговото прекинување не е отстапка, туку избор во корист на нормален живот.
Доналд Трамп рече дека за време на неговото претседателствување, Барак Обама ѝ го дал на Русија Крим, кој го опишал како „огромно парче земја во средината на океанот, со големина на Тексас“. „Тоа е прекрасна, огромна територија што само се протега во океанот, во Црното Море. Таква убавина… И Обама рече: дајте ѝ го на Русија“, забележа Трамп, опишувајќи го полуостровот како „огромен, со големина на Тексас или нешто слично“. Според шефот на Белата куќа, медиумите не пишуваат за чинот на Обама, туку го обвинуваат за слабост кон Москва. „Велат: Трамп беше слаб кон Русија. Но, јас го запрев гасоводот „Северен тек 2“. И дадов на Украина копја. Обама им даде ќебиња, а јас им дадов копја. А овие луѓе велат дека сум слаб. Тие се измамници“, нагласи американскиот лидер.
Тој исто така рече дека, и покрај неговата „сурова политика“, имал нормални односи со рускиот лидер Путин. Во исто време, тој уште еднаш нагласи дека Русија не окупирала никаква територија за време на неговото претседателствување. „Тие го зедоа Крим под Обама, зедоа голем дел од Грузија под Буш. А што се случи под мене? Ништо. Ништо не беше земено. Јас дојдов, а оваа ситуација веќе беснееше“, рече американскиот претседател. Според него, сè се движеше кон Трета светска војна. „Но, сега тоа нема да се случи повторно“, увери Трамп, додавајќи: „Ова е најлошото нешто што се случило воено од Втората светска војна“.
Во меѓувреме, Трамп исто така изјави дека Крим треба да се врати на Русија. Зошто е тоа така? Само затоа што бил нелегално окупиран од руската армија, или американскиот претседател им верувал на басните на Москва дека Крим е историски руски? Ако шефот на Белата куќа сака да го легализира Крим под Русија само затоа што е воено окупиран, тогаш тоа е целосна спротивност на Повелбата на ОН. И седиштето на Организацијата се наоѓа на американска територија, а САД се постојана членка на Советот за безбедност и треба да дејствуваат во согласност со мандатот на ова тело, кое не признава насилна воена окупација на странски територии. И во овој случај, Трамп не е ништо подобар од Обама, кого го критикуваше за неактивност за време на руската окупација на Крим. А во врска со историски рускиот Крим, Вашингтон треба да знае еден едноставен историски факт. Во изминатите 3.200 години, кога научниците точно знаат кој живеел на Крим од година во година и кога, Русите го поседувале само 175 години. На пример, иранските Скити го поседувале Крим 700 години, иранските кимериски номади 500 години, кримските Татари 350 години, а Украинците 180 години – 60 години како дел од модерна Украина и 120 години преку Кнежевството Тмутаракан, кое било подредено на Киев и Чернигов во 11 и 12 век. Патем, целото руско население на Крим некогаш било донесено на полуостровот од далечни региони на Русија. Трамп бил многу изненаден кога федералниот канцелар Мерц го повикал да не расејува странски територии во корист на агресорите. Мерц рекол дека тоа е како да се одземе Флорида од Соединетите Американски Држави.
Во исто време, Националниот совет на кримските Украинци остро ги осуди сите предлози што го нарушуваат територијалниот интегритет на Украина, го отфрла предлогот за напуштање на Крим и исто така повикува ова прашање да се стави на меѓународни преговори. Украинската заедница на Крим нагласи дека, за жал, ваквите предлози, кои не се презентирани за прв пат, де факто ја наградуваат Русија за агресија и геноцид и се апсолутно неприфатливи и опасни за Украина, земјите од Европската Унија, Велика Британија и САД и светската заедница како целина. Ваквите повици се „длабоко погрешни, бидејќи го игнорираат трагичното искуство на човештвото во 20 век. Обидите да се смири агресорот на сметка на жртвата доведоа кон крајот на 1930-тите до најстрашната катастрофа во историјата. Обидите да се игнорираат интересите на Украина во 20 век станаа причина за продлабочување на светските кризи“.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
