Кире, скромниот херој со големо македонско срце од Прилеп

Кире Гаврилоски – Јане е едно од оние имиња што ја носат тежината на младоста и испирацијата на македонската НОБ во градска конспирација и на терен. Роден во Прилеп на 22 февруари 1918 година, како трето дете во семејството на Сава и Алекса, тој рано влегува во работничкото движење, а својот секојдневен занает – трговски помошник и овоштар – го претвора и во канал за пренос на револуционерни печатни материјали. Празните сандаци од јаболка, враќани од продажба до Загреб, стануваат негов „нелегален штанд“ за брошури и книги што ќе ги поврзат првите јадра на отпорот во Прилеп.
Пишува: Леон БАКРАЧЕСКИ (правнук на Кире) со почит кон пренесената меморија од својот дедо Љубен Гаврилоски

Како член на КПЈ од 1941 година, Кире е уапсен уште на 13 јули истата година, а по 11 Октомври и првите акции во Прилеп, повторно паѓа во раце на бугарската полиција. По излегувањето од затвор, партијата го праќа „на село“ – во Порече, па низ пелагониските села кон Крушево и Битола – каде што организира врски, воспоставува дисциплина и ја ширени мрежата на одреди. Во тој период го добива и прекарот „Јане“. Учествува во борбите кај Дреновци, Горно Село и Дабница и воспоставува конекција со одредот „Димитар Влахов“. На 16 септември 1942 заминува комплетно во илегала, а есента 1943 е избран во Вториот областен комитет на КПМ – Битола. За време на првото ослободување на Кичево (септември 1943) станува секретар на Срескиот комитет – позиција што го става во јадрото на оперативното и политичко раководење на терен.

Ноќта меѓу 8 и 9 мај 1944 година, во конспиративен стан во Прилеп, Гаврилоски и негови соборци – меѓу нив и Круме Волнароски – одржуваат средба со делегати од иницијативниот одбор за АСНОМ, за избор на претставници од Прилеп и околината. Утредента, маалото е опколено од бугарската полиција. Следи драматична опсада на куќата: понуда за предавање, притисок да „проработи“ обрачот, па оган. Додека огнот беснее, во куќата се пука и се извикуваат антифашистички пароли. Волнароски паѓа на вратата, а Гаврилоски, свесен дека кровот се урива, го чува последниот куршум за себе – да не падне жив во рацете на окупаторот.

Дел од реконструкцијата на настанот зборува и за предавство: сведоштва поврзани со ликот на Вера Ѕвездова, нејзините контакти со бугарски агент и сигналот што, наводно, го насочил полицискиот обрач кон куќата. Оваа нишка од архивите не ја намалува величината на чинот – напротив, го открива суровиот микрокосмос на градската нелегала, каде што секоја грешка, секоја дојава и секоја минута задоцнување чинат животи.

Кире Гаврилоски посмртно е прогласен за народен херој на 11 октомври 1951 година. Во Прилеп, неговата биста во Паркот на револуцијата и спомен-обележјата на местото на загинувањето со Круме Волнароски се дел од живата топографија на сеќавањето – материјални потсетници дека слободата има адреси, лица и датуми.

Значењето на овој прилепчанец не е само во храбриот крај. Неговата траекторија ја раскажува целата логика на македонската НОБ: од учениците и занаетчиите што стануваат курири и организатори; од локалното во регионалното раководење; од нелегалната дистрибуција на зборот во отворената борба со оружје; од градската конспирација до селските јадра што го хранат отпорот. Во македонската историја, „скромниот херој“ е често највисоката титула – човек што не бара титула, туку носи товар. Токму затоа Кире Гаврилоски – Јане останува симбол за тоа како се прави држава во најлошо време: со мрежа, со дисциплина и со храброст до последниот куршум.

Во годините кога меморијата лесно се разводнува, вака раскажаните биографии ја враќаат смислата на спомениците и на празниците. Прилеп има обврска да го чува својот херој, а Македонија – да не дозволи името Кире Гаврилоски да остане само табличка на улица. Ова е приказната на млад човек што го претвори трговскиот занает во логистика на слободата и што го запечати изборот да не се предаде со последниот куршум. Скромен херој со големо македонско срце – од Прилеп, за Македонија.