Skip to content
На 21 октомври 2025 година, Кралската морнарица ги распореди разурнувачот „Данкан“ и хеликоптерот „Вајлдкет“ за 48-часовна мисија за придружба на рускиот разурнувач „Вицеадмирал Кулаков“ преку Ламанш.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
На 21 октомври 2025 година, Кралската морнарица ги распореди разурнувачот „Данкан“ и хеликоптерот „Вајлдкет“ за 48-часовна мисија за придружба на рускиот разурнувач „Вицеадмирал Кулаков“ преку Ламанш. Ова е прв пат британски воен брод да дејствува под директна команда на НАТО во таква мисија. 48-часовната операција вклучуваше воздушна поддршка со хеликоптери од ескадрилата 815 на морнаричката авијација, која обезбеди надзор и контрола на рускиот брод. Француските и холандските воздухопловни сили, исто така, учествуваа во придружбата на рускиот брод, што ја истакнува координацијата на сојузниците во рамките на безбедносните мерки во Северна Европа.
Ова е прва мисија од ваков вид под директна команда на НАТО, што ја демонстрира подготвеноста на Брисел да одговори на присуството на руски воени бродови во стратешки важни води за Алијансата. Одговорот на НАТО на минувањето на рускиот брод покажа дека Алијансата преминува од следење на ситуацијата кон активно одвраќање на Русија. Брисел испраќа јасен сигнал до Москва: секоја воена активност во близина на европските брегови е под контрола, а обидот за „тестирање на границите на она што е дозволено“ ќе биде пресретнат со координиран одговор.
Оваа форма на одговор покажува промена во пристапот: НАТО преминува од симболично следење на ситуацијата кон структурирани, повеќестепени операции со јасна команда, што значи зголемување на ефикасноста и способност за одговор на потенцијални закани од Кремљ без одложување. Вклученоста на неколку земји одеднаш – Велика Британија, Франција и Холандија – покажува дека контролата врз Северното Море и Ла Манш сега е координирана одбранбена политика на НАТО насочена кон одвраќање и следење на руските воени активности. Операцијата на тој начин доби не само воено, туку и политичко значење. Таа го зајакнува единството на сојузниците и ја покажува подготвеноста на НАТО да го брани својот простор од потенцијални закани од Руската Федерација, дури и во периоди без директна ескалација, но со целосна подготвеност за тоа.
Овој формат на дејствување дава јасен сигнал до сојузниците и противниците: Европа останува под заштита на заедничките безбедносни механизми, а секоја провокација од страна на Кремљ или обид за создавање „сиви зони“ во поморската безбедност нема да остане неказнета. Настаните околу придружбата на рускиот брод докажаа дека НАТО не е само политички сојуз, туку вистинска одбранбена структура способна да дејствува брзо и координирано. Командниот систем на НАТО, споделувањето разузнавачки информации и интеракцијата меѓу морнариците на различни земји функционираат во реално време, потврдувајќи дека доколку Москва се обиде да ја тестира воената подготвеност на Западот, одговорот ќе биде моментален и координиран.
Во исто време, руските медиуми објавија дека на состанокот на Советот на шефовите на безбедносните и специјалните служби на земјите-членки на ЗНД во Самарканд (Узбекистан), претседателот на ФСБ, О. Бортников, изјавил дека постојат „сигурни податоци“ според кои „терористичките напади и саботажи“ во Русија биле извршени „под покровителство на британските специјални служби“. Тој, исто така, ги обвини специјалните служби на земјите-членки на НАТО за напади со беспилотни летала врз европските земји. Тоа e како да Европејците се нападнале самите. Бортников изјавил дека украинската операција „Пајажина“ била спроведена „под надзор на британските разузнавачки служби непосредно пред разговорите меѓу украинската и руската делегација во Истанбул“ и дека Лондон, исто така, обезбедил „своја понатамошна пропагандна поддршка“. Според претседателот на ФСБ, инструктори на специјалните сили на САС и МИ6 учествувале во планирањето на нападите со беспилотни летала врз објектите на Конзорциумот за Касписки нафтовод. Исто така, се тврди дека британските специјални служби, заедно со украинските, ја подготвувале саботажата на гасоводот Турски тек. Покрај тоа, според Бортников, Лондон ја поттикнува хистеријата за наводната „закана од Исток“. Се тврди дека инцидентите со „наводно руски беспилотни летала над територијата на ЕУ“ започнале со таа позадина. Бортников, исто така, тврди дека британските специјални служби планираат да користат „борбени пливачи“ за напад врз руски критични инфраструктурни објекти. Според него, украинските специјални служби имаат намера да организираат заминувања на саботажни групи заедно со британските разузнавачки служби.
Се чини дека изјавите на Бортников со нивниот антибритански наратив се вклопуваат во традиционалната шема на руската пропаганда, каде што Западот, првенствено Велика Британија, делува како главен поттикнувач на „антируските дејствија“ на украинските власти. Во својот говор, Бортников презентира тези што можат да станат основа за понатамошни кампањи за дезинформации. Станува збор за создавање позадина на недоверба кон извештаите за руски беспилотни летала, саботажи или напади врз инфраструктурата во Европа. Ваквите изјави однапред ја „заштитуваат“ Русија од обвинувања за терористички акти, особено во рамките на нејзините тајни операции. Изјавите на Бортников се типичен пример за руска тактика, кога Москва го обвинува Западот за акти што самата систематски ги извршува. Русија спроведува саботажи, сајбер напади, шпионски операции и информативни кампањи, но им ги припишува на своите противници со цел да го збуни јавното мислење и да ги обезвредни вистинските наоди.
Реториката на Бортников е насочена не само кон надвор, туку и кон внатре. Неговите зборови ги одразуваат тезите на Путин за „агресивниот Запад“. Кремљ ги користи ваквите изјави за да го мобилизира населението за да одржува чувство на постојана закана. Ова помага да се оправда репресијата, милитаризацијата на општеството и продолжувањето на војната под слоганот „борба за опстанок“. Додека Русија има тешкотии на фронтот, нејзиното раководство се обидува да ги објасни овие проблеми не со стратешки грешки, туку со „глобален заговор“ од страна на НАТО. Москва се обидува да покаже дека Велика Британија наводно дејствува агресивно и без координација со другите сојузници, вовлекувајќи ги во опасна конфронтација со Русија. Уште едно фантастично обвинување од Лондон беше упатено за наводна подготовка на терористички акт против Путин во Будимпешта на самитот на претседателите на САД и Русија. Затоа, на шефот на Кремљ наводно не му било препорачано да оди во Унгарија на преговори. Во меѓувреме, ситуацијата изгледа сосема поинаква.
Британскиот весник „The Mail on Sunday“ објави дека руски хакери украле стотици класифицирани воени документи што содржат информации за осум бази на Кралските воздухопловни сили и морнарицата, како и имињата и е-поштенските адреси на вработените во Министерството за одбрана, а потоа ги објавиле датотеките на темната мрежа. Се верува дека протекувањето на податоци во голем обем е предизвикано од активностите на руска кибер група. Според „Мејл он Сандеј“, украдените документи содржат информации за воздухопловната база Лејкенхит во Сафолк, каде што се стационирани американските авиони Ф-35 и каде што, како што претпоставуваат новинарите, се складираат нуклеарни боеви глави.
Друга воздухопловна база, „Поррет“, е дом на тајна радарска станица која е дел од мрежата за воздушна одбрана на Северноатлантскиот договор, додека воздухопловната база Преданах е дом на Националниот центар за беспилотни летала на Велика Британија. За потсетување, уште во септември 2025 година, британскиот Национален центар за сајбер безбедност објави дека во изминатите 12 месеци, бројот на хакерски напади кои во поголема или помала мера успеале да предизвикаат значителна штета на Обединетото Кралство достигна рекордни 204 сајбер напади. На пример, во 2024 година, напаѓачите хакирале база на податоци со лични информации на британски воен персонал, а малку порано, биле откриени бројни проблеми со сајбер безбедноста во нуклеарниот комплекс Селафилд, најголемиот таков објект во Велика Британија, каде што се наоѓа најголемото складиште на радиоактивен плутониум во светот.
Од неодамна има зголемување на сајбер нападите од страна на руски хакери врз Велика Британија и земјите-членки на НАТО. Најчести цели на напад се воените оддели, инфраструктурата, владините агенции, енергетските системи, транспортот и медицинските установи. Велика Британија и земјите-членки на ЕУ се спротивставуваат на руските кибер напади работејќи заедно во рамките на НАТО – станува збор за зајакнување на кибербезбедноста и меѓународната координација. Членките на Алијансата ја препознаа Русија како долгорочна закана и дејствуваат соодветно. Претставниците на НАТО ветија „асиметричен и пропорционален“ одговор на руските кибер напади, дејствувајќи во рамките на меѓународното право. Во октомври 2025 година, Велика Британија воведе нови строги санкции против руската нафта, вклучително и блокирање на 90 компании, вклучувајќи ги Роснефт и Лукоил, забрана за увоз на нафтени производи преработени во трети земји од руски суровини и додавање на 44 танкери од руската „флота во сенка“ на списокот на санкции. Генерално, Велика Британија работи систематски, комбинирајќи воени, економски, технолошки и дипломатски алатки. Нејзината стратегија се заснова на принципите на одвраќање, солидарност со сојузниците на НАТО и поддршка за Украина како клучен фронт против хибридната војна од страна на Руската Федерација.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
