Руските шпиони и диверзанти во Европа и САД се ставени во полн погон

Руските специјални служби вршат диверзии и саботажи во балтичките земји, честопати користејќи таканаречени „агенти за еднократна употреба“ – луѓе кои не сфаќаат дека работат за руската разузнавачка служба.

Олександар ЛЕВЧЕНКО*

Руските шпиони и диверзанти во Европа и САД се ставени во полн погон. Литванија, Латвија и Естонија ги засилуваат напорите за разоткривање на руските шпиони. 17.09.2025. Генералното обвинителство на Литванија и Бирото за криминална полиција на Литванија разоткрија и приведоа група луѓе кои организираа четири терористички акти и планираа да извршат други во голем број европски земји. Утврдено е дека овие злосторства биле организирани и координирани од руски државјани поврзани со руските воени разузнавачки служби.

Во Латвија е завршена предкривичната истрага против лицето кое беше приведено од Службата за државна безбедност на 27.08.2025 година, која им обезбеди на руските разузнавачки служби информации за локацијата, планирањето и безбедносните системи на голем број воени објекти во Латвија. Приведениот, исто така, дал информации за изградбата на нови воени објекти, обуката на воениот персонал и присуството на војници од други земји-членки на НАТО во одредени латвиски воени бази. Според достапните податоци, лицето им обезбедило на руските разузнавачки служби и други информации што би можеле да се користат против безбедносните интереси на Латвија и другите земји во балтичкиот регион.

Литванските агенции за спроведување на законот утврдија дека државјани на Литванија, Латвија, Естонија, Русија, Белорусија и Украина биле користени за извршување на индивидуални задачи во подготовка за извршување терористички акти. Утврдено е дека претходно споменатите лица дејствувале на организиран начин, придржувајќи се кон многу строг заговор, распределувајќи индивидуални задачи, како што се транспорт на пакети и запаливи материјали, нивно пренесување на други лица, криење во специјално подготвени скривалишта, активирање на запаливи направи итн., меѓу различни, претежно неповрзани сторители и нивни полномошници. За време на повеќе од 30 претреси, литванските агенции за спроведување на законот запленија од нелегален сообраќај експлозиви скриени во конзерви и подготвени за употреба, како и нивните детонатори. Врз основа на достапните информации, постои сомневање дека запленетите експлозивни полнења биле планирани за извршување на разни терористички напади.

Уште во 2024 година, влијателниот „Волстрит џурнал“, повикувајќи се на западни безбедносни претставници, објави дека Русија планира операции за палење товарни и патнички авиони што летаат од балтичките држави кон САД и Канада. Во август 2024 година, Ерна Мојсеева, 63-годишна државјанка на Естонија која соработувала со Федералната служба за безбедност на Русија, беше осудена на три години затвор за разузнавачки активности за ФСБ и прекршување на санкциите. Ситуацијата во балтичките држави предизвикува сериозна загриженост бидејќи Русија ја засилува својата шпионажа и хибридна војна во регионот. Руските специјални служби вршат диверзии и саботажи во балтичките земји, честопати користејќи таканаречени „агенти за еднократна употреба“ – луѓе кои не сфаќаат дека работат за руската разузнавачка служба. Интензивирањето на хибридниот притисок на Русија врз Литванија, Латвија и Естонија вклучува ширење дезинформации и проруски наративи, дискредитирање на националните влади и провокации што претставуваат закана за националната безбедност. Русија е доста успешна во експлоатацијата на рускофонските малцинства и експлоатацијата на социјалните поделби во балтичките земји, каде што живеат значајни русофонски заедници. Преку медиумските и културните врски, овие заедници стануваат мета на дезинформациски кампањи што ја поткопуваат довербата во владите. Литванија, Латвија и Естонија систематски и колективно реагираат на хибридните закани од Русија. Вреди да се спомене формирањето на Балтичката одбранбена линија за зајакнување на границите со Русија и Белорусија, што вклучува утврдувања, мински полиња и набљудувачки места; повлекувањето од Конвенцијата од Отава, кога балтичките земји се откажаа од ограничувањата за употреба на противпешадиски мини за да имаат повеќе алатки за заштита на своите гранични области; и зголемените трошоци за одбрана. Конечно, Вилнус, Рига и Талин ја зајакнаа својата соработка со НАТО. Ова вклучува заштита на критичната подводна инфраструктура, особено интернет кабли и цевководи, воздушни патроли, кога авионите на НАТО постојано го следат балтичкиот воздушен простор и воспоставувањето на Сувалскиот коридор, кој е стратешки дел помеѓу Полска и Литванија. Генерално, можеме да заклучиме дека она што се случува сега не е само руска информациска војна, туку стратегија насочена кон сериозна дестабилизација на балтичкиот регион одвнатре.

Три лица осомничени за шпионажа за Русија беа уапсени и во Велика Британија. На 18 септември 2025 година, „Скај њуз“ објави дека полицијата во Есекс уапсила три лица под сомнение дека им помагале на руските разузнавачки служби. Тие биле однесени во полициска станица во Лондон и приведени според Законот за национална безбедност. Сите тројца осомничени подоцна биле ослободени со кауција. Приведените се осомничени за „поддршка на странски разузнавачки служби“, што може да биде казнето со до 14 години затвор.

Шефот на единицата за борба против тероризмот на лондонската полиција, Доминик Мерфи, изјави: „Забележуваме зголемување на бројот на она што би го нарекле „овластени лица“ што се регрутирани од странски разузнавачки служби“. Тој го даде примерот на двајца Британци кои чекаат казна откако биле регрутирани од руската група Вагнер за да запалат магацин поврзан со Украина во источен Лондон минатата година. Според Мерфи, најновите апсења не се поврзани со истрагата за палење. Овие настани се случуваат во контекст на зголемено внимание кон руските разузнавачки активности во Европа по целосната инвазија на Руската Федерација на Украина. Претходно, претставници на британските разузнавачки служби ја обвинија Русија за организирање на таканаречени хибридни операции во Велика Британија и други европски земји, додека Москва ги негираше овие обвинувања. Во мај, Велика Британија осуди шест члена на шпионски круг составен од бугарски државјани кои шпионирале за Русија. Главните цели на оваа група, предводена од Орлин Русев, беа истражувачките новинари Роман Доброхотов и Христо Грозев. Вториот е планиран да биде киднапиран и убиен.

На 16.09.2025 година, Радио Либерти се фокусираше на фактот дека во САД е регистриран сериозен инцидент, потврдувајќи ја реалноста на домашните закани поврзани со руската шпионска активност. Поранешниот инженер на воено-индустрискиот комплекс, Џон Мареј Роу Џуниор, кој имал пристап до класифицирани информации, беше осуден на 10,5 години затвор за обид да ѝ даде на Русија податоци за електронските системи за војување на американските борбени авиони. Неговата подготвеност да соработува со руските разузнавачки служби и да пренесува информации директно поврзани со американските одбранбени технологии ги загрози животите на воениот персонал и националната безбедност на земјата. Овој случај е живописен пример за тоа како Русија се обидува да го искористи човечкиот фактор за да добие критични информации што би можеле да ги ослабат американските одбранбени капацитети. Откриениот факт за шпионски активности го истакнува високото ниво на ризик за американските структури и докажува дека Русија активно бара ранливости дури и во длабоко интегрираните американски одбранбени системи. Истрагата за случајот Д. М. Роу покажа колку длабоко Москва се обидува да навлезе во американските одбранбени системи преку лични контакти и психолошки притисок врз луѓе кои имаат пристап до класифицирани информации. Русија продолжува активно да користи методи на шпионажа за да добие класифицирани информации што би можеле да ја уништат технолошката предност на Америка во областа на одбраната. Ова претставува предизвик за САД постојано да ги зајакнуваат механизмите за контраразузнавање. Американското судство, со осудувањето на Роу на повеќе од десет години затвор, испрати сигнал за нулта толеранција за предавство на интересите на земјата. Казната не само што ја покажува сериозноста на пристапот, туку има и превентивен карактер. Изјавата на ФБИ за подготвеност да ги користи сите расположиви ресурси за заштита на земјата ја потврдува големината на проблемот. Русија се обидува да ја поткопа американската безбедност не само со воени методи, туку и со ослабување на системот одвнатре.

*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина