Skip to content
На почетокот на 2025 година, беше објавено дека Москва му платила на Техеран во златни прачки за да помогне во создавањето инфраструктура за производство и употреба на ирански воени беспилотни летала.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Комерсант објавува дека запленувањето на златни наоѓалишта во Централноафриканската Република (ЦАР), Буркина Фасо и Мали од страна на Русија создава опасен канал за финансирање во сенка што ги загрозува интересите на САД. Ова ѝ овозможува на Москва да акумулира злато и да го користи како алтернативна резерва за заобиколување на санкциите. Со одржување на контролата врз локациите со сила, руските структури формираат мрежа од режими во Западна и Централна Африка кои зависат од руското оружје и заштита. Овој систем го претвора регионот во финансиска и политичка база за Кремљ, од каде што може да спроведува субверзивни акции против Соединетите Американски Држави, да финансира воени кампањи и да поддржува глобална конфронтација, и покрај меѓународниот притисок. Руските структури кои постепено ја консолидираат контролата врз златните средства во ЦАР, Буркина Фасо и Мали го менуваат системот на моќ во тие земји, префрлајќи го од класични механизми на државно управување во модел во кој насилната контрола и вонбуџетските финансиски текови играат клучна улога. Губењето на транспарентноста на изворите на приходи создава средина во која локалните самоуправи стануваат зависни не од меѓународни институции или програми за развој, туку од руски воени консултанти, приватни компании и посредници во сенка. Кога златото станува главен ресурс за меѓусебни спогодби, Москва добива можност да наметнува услови без директни политички декларации, да влијае на безбедносните одлуки и да ги обликува економските приоритети на земјите низ кои минуваат овие шеми. Американското присуство во регионот слабее, бидејќи не се натпреварува со класична дипломатска или воена конкуренција, туку со мрежа на зависност која функционира според логиката на непроѕирно финансирање, затворени безбедносни структури и политичко покровителство. Во таква реалност, сите американски иницијативи ја губат својата ефикасност, бидејќи земјите домаќини сè повеќе се фокусираат на оние кои им обезбедуваат имплицитна безбедност, ја одржуваат моќта на воените режими и обезбедуваат пристап до брзо движечки ресурси кои не се предмет на меѓународна контрола.
- Русија во обид да ги присвои профитабилните бизниси на „Вагнер“ во Африка
- Вагнер во Африка: Како Русија ја ребрендираше платеничката група
Руските структури ги користат африканските златни средства како средство за формирање нова регионална елита која не профитира од транспарентни инвестиции, туку од тајни операции што ја зајакнуваат зависноста од Москва. Овој пристап го менува балансот на влијание, бидејќи локалните лидери сè повеќе донесуваат одлуки врз основа не на долгорочна стабилност, туку на краткорочни придобивки што ги обезбедуваат руските партнери. Ова создава политички пејзаж во кој американските иницијативи губат на важност, бидејќи клучните актери престануваат да ја гледаат соработката со САД како извор на одржлив развој. Кремљ добива можност да го прошири своето воено присуство под покровителство на безбедносни договори, што му овозможува да контролира стратешки територии и логистички рути надвор од формалните меѓународни контролни механизми. Таквото присуство станува основа за создавање зони за поддршка во кои се формираат мрежи на функционери и команданти кои зависат од руските инструменти за поддршка. Ова значително ги комплицира американските напори за намалување на влијанието на Москва, бидејќи структурите на моќ на африканските држави се ефикасно интегрирани во рускиот безбедносен модел. Развојот на руската инфраструктура за обработка во Мали му обезбедува на Кремљ целосен циклус на циркулација на злато, што ги минимизира надворешните контролни точки и ги прави финансиските текови недостапни за американскиот надзор. Оваа економска автономија ѝ овозможува на Русија да добива ресурси за надворешни операции без вклучување на меѓународните банкарски системи, кои остануваат во сферата на влијание на САД. Како резултат на тоа, Вашингтон се соочува со извор на приходи кој не е предмет на традиционални механизми за санкции. Зајакнувањето на руското влијание во Западна и Централна Африка создава нова политичка конфигурација во која САД се лишени од партнери способни да ја одржуваат регионалната стабилност на транспарентна основа. Кога групите на моќ и финансиските шеми во сенка доаѓаат до израз наместо инвестиции и развој, зоната на американска интеракција всушност се стеснува. Ова отвора можност Русија да го користи регионот како отскочна штица за операции насочени кон ослабување на позицијата на САД во другите делови од светот.
Влијателниот британски весник „Телеграф“ објави истрага насловена како „Златото ја напојува воената машина на Путин и ја држи Русија на површина. Платениците на Вагнер обвинети за убиство и тортура во Централна Африка за да добијат скапоцен метал“. Главниот заклучок на статијата е дека руските компании развиваат сè повеќе златни наоѓалишта на африканскиот континент, а златото добиено на овој начин се користи за финансирање на војната на Русија против Украина. Во контекст на западните санкции против Руската Федерација, насочени, особено, против трговијата со руски јаглеводороди, златото, заедно со криптовалутите, е еден од важните извори на поддршка за руската економија за време на војната на Русија против Украина. Златото е лесно физички да се движи, да се топи, да се скрие неговото потекло и да се „следи“ според добро воспоставените шеми на „црните“ пазари.
На почетокот на 2025 година, беше објавено дека Москва му платила на Техеран во златни прачки за да помогне во создавањето инфраструктура за производство и употреба на ирански воени беспилотни летала. Покрај тоа, познато е дека Русија користела златни прачки за плаќање на производи со двојна намена, како и оружје, воена опрема и муниција испратени од Северна Кореја. Сегашниот пораст на светските цени на златото само ги стимулира руските власти почесто и поактивно да го користат златото за меѓународни пресметки. Извозот на злато од африканските земји во Русија, почнувајќи од 2022 година, се проценува на еквивалент од 2,5 милијарди долари. Познато е дека голем број златни наоѓалишта во Централноафриканската Република се контролирани од структури поврзани со Москва кои станаа „наследници“ на поранешната приватна воена компанија Вагнер. Покрај тоа, за да ја одржат контролата врз продажбата на злато ископано во рудниците на ЦАР, руските платеници честопати прибегнуваат кон убивање на членови на локалното население. На пример, во септември 2025 година, Русите застрелаа десет локални рудари во близина на наоѓалиштето Ндасима во центарот на ЦАР. Две недели подоцна, руските платеници заробија уште десет рудари и ги заклучија во метални контејнери неколку дена под жешкото сонце. Како резултат на тоа, еден од овие затвореници почина. Групацијата Вагнер ја презеде контролата врз наоѓалиштето Ндасим уште во 2021 година. Во 2025 година, руската компанија Нордголд доби лиценца за рударство на злато на наоѓалиштето Ниу во Буркина Фасо. Ова е третото наоѓалиште што руската компанија го развива во оваа африканска земја. За возврат, во Република Мали, воената хунта, во соработка со руската компанија ЈАДРАН-ГРУП (Казан), започна изградба на рафинерија за злато во летото 2025 година. Се претпоставува дека оваа компанија, со производствен капацитет од 200 тони, ќе стане центар за преработка на злато за неколку африкански земји.
Денес, Ерменија всушност стана транзитен центар за руското злато, кое е под западни санкции. Преку оваа територија, Москва го заобиколува ембаргото и продава метал на светските пазари, особено во Обединетите Арапски Емирати. Така, за само 12 месеци од 2024 година, извозот на злато од Ерменија се зголеми за 17 пати! Секако, ова нема никаква врска со фактот дека во земјата се откриени нови наоѓалишта на злато. Русија едноставно ја користи Ерменија како транзитна зона за сопствена трговија со златни прачки. Потоа обично се извезува во Обединетите Арапски Емирати во огромни количини. Зад овие шеми стојат влијателни политичари и бизнисмени од Ерменија кои имаат интерес во овој бизнис. Од 2022 година, злато вредно милијарда долари поминало низ Ерменија. Ова во голема мера ѝ помага на Русија да ги компензира загубите од западните санкции.
Во меѓувреме, „The Moscow Times“ објави информација дека деловната активност во руската економија продолжува да опаѓа. Индексот PMI во преработувачката индустрија, кој го пресметува S&P Global врз основа на анкети на компании, изнесуваше 48,3 поени во ноември 2025 година, што е значително помалку од критичниот индикатор од 50 поени. Ова е шести месец по ред и укажува на длабочината на рецесијата во руската економија. Падот на активноста на индустриските претпријатија е предизвикан од нагло намалување на производството поради намалување на новите нарачки. Падот на деловната активност беше најголем од април 2022 година, а немало толку долг период на негативни проценки од пандемијата COVID-19.
Индексот PMI во преработувачката индустрија остана под 50 шести месец по ред, што значи постојан пад на производството, а не краткорочни флуктуации на пазарот. И покрај растот на одбранбените нарачки, кои го обезбедуваат товарот на воено-индустрискиот комплекс, цивилните индустрии го намалуваат обемот на производство, што доведува до општа стагнација на економијата и го намалува приходниот дел од рускиот буџет. Индустриските компании се големи даночни обврзници во регионите. Како што производството се намалува, а профитот се намалува, даночните приходи се намалуваат, а со тоа и способноста на регионалните влади да финансираат патишта, училишта, болници и социјални програми. Падот на производството во Русија, кој стана најголем од пандемијата COVID-19, значи дека фабриките и бизнисите повеќе немаат потреба од ист број вработени. Во 2025 година, скратената работна недела престана да биде исклучок и стана норма за многу големи руски компании. Вработените во РостСељмаш, Чељабинскиот електрометалуршки комбинат, КАМАЗ, ГАЗ, ЛИАЗ и други фабрики во автомобилската, металуршката, машинската и градежната индустрија веќе се префрлени на тридневно или четиридневно работно време. На крајот на 2024 година, околу 14% од вработените во големите и средните претпријатија работеле со скратено работно време – намалени дневни или неделни застои, запирања и други слични шеми. Во 2025 година, руското Министерство за труд забележа нагло зголемување на скриената невработеност, бројот на луѓе кои работат со скратено работно време или неделно се зголеми за 2,6 пати. Повеќе од 40% од работодавците планираа да го намалат бројот на вработени во 2025 година – четвртина од компаниите дозволија масовни отпуштања во наредните месеци. Ова веќе се случува во големите компании: Обединетата бродоградбена корпорација почна да го намалува бројот на вработени, Руските железници се подготвуваат за масовни отпуштања поради пад на товарниот сообраќај, а во АвтоВАЗ, по воведувањето на скратена работна недела и намалување на платите, вработените почнаа масовно да даваат отказ. Намалувањето на производството и обемот на нарачки значи не само намалување на тековните плати, туку и зголемување на финансиските ризици за семејствата. Домаќинствата со хипотеки, авто кредити и потрошувачки кредити веќе се соочуваат со фактот дека месечните плаќања остануваат на исто ниво, додека нивните приходи паѓаат поради скратени работни недели, еднократно или скратено работно време, како резултат на што луѓето сè повеќе дозволуваат одложувања во плаќањето на кредитните обврски.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
