Skip to content
Научниците можат да ги заштитат децата од раѓање со одредени катастрофални генетски нарушувања со создавање бебиња со „три родители“, според резултатите од значајна студија објавена во среда.
Британските истражувачи ја користеле експерименталната техника за да им помогнат на семејствата да имаат осум деца кои изгледаат здрави. Тие сега се на возраст од помлади од 6 месеци до постари од 2 години.
Семејствата со генерации се мачени од ретки, но често фатални наследени митохондријални нарушувања, според два труда објавени во The New England Journal of Medicine.
Четирите момчиња и четири девојчиња, вклучувајќи и пар идентични близнаци, треба да се следат подолго за да се потврди дека постапката е безбедна и ефикасна, велат истражувачите. Но, резултатите се поздравуваат како пресвртница во потрагата по искористување на најсовремените генетски технологии за да се овозможи повеќе жени да имаат здрави бебиња.
„Митохондријалната болест може да биде катастрофална за семејството. Може да биде трагична“, вели Даг Тернбул, професор по неврологија кој е дел од тимот на Универзитетот во Њукасл кој ја развива техниката повеќе од една деценија. „Ова е важен пробив – голем чекор напред.“
Истражувањето воодушеви многу семејства, лекари и други научници.
„Мислам дека ова е значаен напредок. Тоа е пионерска работа“, вели Дитрих Егли, вонреден професор по развојна клеточна биологија на Универзитетот Колумбија, кој се залагаше за укинување на федералните ограничувања за слични истражувања во САД. „Тоа е извонредно – нема сомнение за тоа.“
Грижите за ризиците ги намалуваат надежите
Но, некои критичари го доведуваат во прашање пристапот. Тие се загрижени за ризиците и дали пристапот ќе отвори врата за користење на генетски технологии за манипулирање со гените на други начини за еден ден да се создадат „дизајнерски бебиња“. Покрај тоа, генетските промени како оваа можат да се пренесуваат со генерации. Значи, сите грешки би можеле да внесат штетни мутации во човечкиот генетски фонд, велат тие.
„Опасно е“, вели Стјуарт Њуман, професор по клеточна биологија и анатомија на Медицинскиот колеџ во Њујорк. „Биолошки е опасно. А потоа е опасно и културно затоа што е почеток на биолошка манипулација што нема само да заврши со спречување на одредени болести, туку ќе процвета во полноправна програма за евгеника каде што гените ќе бидат манипулирани за да се создадат дизајнерски бебиња“.
Сегашните американски прописи би спречиле постапката да се користи во оваа земја за раѓање деца. Но, еден лекар од Њујорк во 2016 година објави дека создал бебе од три родители за јорданско семејство во Мексико. Австралија го легализираше тоа. А лекарите во некои други земји, вклучувајќи ги Грција и Украина, ја користеа техниката за да се обидат да им помогнат на неплодните жени да имаат бебиња, иако не е јасно дали методот функционира за таа цел.
„Мислам дека тоа ќе го нормализира фактот дека е соодветно да се земе овој материјал и да се поигрува со него, сè во потрага по совршено бебе, што и да мисли некој за тоа“, вели Франсоа Бејлис, истакнат истражувачки професор по емерита на Универзитетот Далхузи во Канада.
Неисправни клеточни енергетски централи
Митохондријалните нарушувања можат да предизвикаат сериозни здравствени проблеми, вклучувајќи парализа, срцева слабост, оштетување на мозокот, мозочни удари и слепило. Децата родени со едно од овие нарушувања често живеат кратки, болни животи. Нарушувањата се предизвикани од дефекти во митохондријалната ДНК. Генетскиот материјал е план за структури наречени митохондрии, кои обезбедуваат енергија на клетките. Оваа ДНК се пренесува само од мајка на дете.
Формот што го тестираат британските научници понекогаш се нарекува „митохондријална донација“. Вклучува отстранување на гените од јадрото на оплодената јајце клетка на пар кој сака да има здраво бебе. Овие гени го претставуваат поголемиот дел од генетскиот материјал во јајце клетките и се одговорни за повеќето особини на една личност, како што е нивниот изглед. Дефектната митохондријална ДНК останува.
Гените од јадрото на јајце клетката потоа се инјектираат во оплодена јајце клетка од здрава жена на која ѝ е отстранета целата ДНК освен здравата митохондријална ДНК на донорот. Ова се нарекува пронуклеарен трансфер. Резултирачкиот ембрион потоа може да се развие со митохондриите на здравиот донор, а подоцна да се имплантира во матката на жената која сака здраво, генетски поврзано бебе.
Како резултат на тоа, бебето ја има целата ДНК одговорна за главните особини на двајцата родители кои се обидуваат да имаат здраво бебе, заедно со мала количина на митохондријална ДНК од жената која ја донирала јајце клетката. Затоа понекогаш се нарекуваат бебиња од „три родители“.
Првичните резултати се охрабрувачки
Во новата студија, бебињата се родени од седум жени со висок ризик од пренесување на сериозни, болести предизвикани од митохондријални ДНК мутации на нивните потомци. Мутациите на митохондријалната ДНК кај нивната мајка биле или неоткриени или присутни на нивоа кои веројатно нема да предизвикаат болест, објавија истражувачите.
„Дете со една од овие состојби може да биде во голема болка, да страда од секакви проблеми и да умре. Навистина е ужасно да се гледа како вашето дете полека умира од нешто толку лошо. Тоа е срцекршачко“, вели Робин Ловел-Беџ, развоен биолог во Институтот Франсис Крик во Лондон, која напиша уреднички текст во прилог на трудовите. „Значи, за жените кои се изложени на ризик да имаат деца со сериозни митохондријални заболувања, ова им дава можност да имаат деца без страдање. Тоа е многу охрабрувачко.“
„Сите деца се добро и продолжуваат да ги исполнуваат своите развојни пресвртници“, вели Тернбул од Универзитетот во Њукасл.
Бејлис, на Универзитетот Далхаузи, и други се грижат за ризиците што можеби сè уште не се очигледни, за самите бебиња, за жените што ги раѓаат бебињата и за жените што ги донираат јајце-клетките, како што е опасната хиперстимулација на нивните јајници.
„Постојат ризици за жените што ќе го примат ембрионот и постојат ризици за жените што се донори на јајце-клетките што ќе ги обезбедат митохондриите“, вели Бејлис. „Не ја знаеме иднината.“
Таа е исто така загрижена за тоа што дава толку големо значење на потребата паровите да имаат деца само со свои гени.
„Она што го гледате е ова чувство дека: „Моите гени се многу вредни. Моите гени се единствените што вреди да се репродуцираат.“ И мислам дека тоа секогаш вреди да се доведе во прашање“, вели Бејлис.
Жените кои се изложени на ризик од раѓање деца со митохондријално нарушување имаат други опции, вклучително и посвојување, тврди таа.
Тарнбул признава дека истражувањето е во релативно рана фаза, што бара дополнителни истражувања и следење. „Резултатите досега се многу охрабрувачки“, вели тој.
Тарнбул тврди дека репродуктивните технологии се високо регулирани во Велика Британија и во многу други земји: „Мислам дека има доволно проверки и рамнотежи во системот за да се спречи ова да стане лизгава патека кон дизајнерски бебиња“.
Други нагласуваат дека технологијата е различна од техниките за уредување на гени како CRISPR, кои исто така предизвикаа стравувања за дизајнерски бебиња.
„Ова е сосема различно“, вели Ловел-Беџ. „Ова користи метод што избегнува сериозна болест. Ако се грижите за здравјето на луѓето, желбата на луѓето да имаат генетски поврзани деца, тогаш не гледам причина зошто не треба да ги прифатите овие методи“.
