Skip to content
Секоја година во ноември, Црниот петок ги претвора продавниците и социјалните мрежи во вртлог од попусти, итност и „неповторливи“ понуди — атмосфера што активира силни психолошки реакции кај потрошувачите. Од чувството на недостиг и анксиозност, до стравот дека ќе бидеме изоставени, овие механизми создаваат идеални услови за импулсивно купување.
Повеќе од сите, на овие притисоци се подложни младите. Според шпанската психологија Лаура Лобо, тие се „податливи“ на агресивните маркетинг-стимулации затоа што се постојано вклучени во културата на потрошувачка. Податоците го потврдуваат тоа: 56 % од генерацијата Z има доверба во цените на трговците, наспроти само 38 % од „бејби бумерите“.
Анксиозноста како мотор на потрошувачката
Лобо објаснува дека современиот контекст — забрзан ритам, постојани стимули и хронична анксиозност — создава плодна почва за прекумерно купување на денови како Црниот петок.
„Постојано размислуваме за она што ни недостига,“ вели таа. Купувањето тогаш се појавува како моментално решение за да се пополни празнината. Но ефектот е краткотраен.
Покрај тоа, потрошувачкото однесување добива и зависнички карактер. Пазарот нуди бесконечен циклус на „нови и подобрени“ производи, поттикнувајќи го чувството дека постојано треба да се надополнуваме за да бидеме во чекор.
Стравот од изоставеност и притисокот од социјалните мрежи
Клучен фактор е и FOMO — стравот дека ќе пропуштиме нешто. На Црниот петок, кога сè е претставено како уникатна можност, FOMO кулминира.
Социјалните мрежи дополнително го влошуваат овој ефект. Гледањето туѓи купувања, „совети“ од вплијателни личности и бескрајните промоции создаваат заразна динамика. Според Лобо, проблемот е во тоа што денешното општество има „намалена способност за рефлексија“ — наместо критички да одлучуваме, дозволуваме други да „мислат наместо нас“.
Како да му се спротивставиме на потрошувачкиот притисок
Психологинката препорачува едноставно правило: пауза пред купување. Поставете си неколку прашања:
- Дали навистина ми треба?
- Одамна ли го сакав, или само затоа што некој друг го има?
- Дали ова е рационална одлука или импулсивна реакција?
- Колку долго ќе трае задоволството?
Целта е да се направи разлика меѓу промислена желба и моментален порив.
Интересно е што, паралелно со хиперпотрошувачката, расте и интересот за „детокс“ од стимулуси — велнес, природа, мир. Лобо истакнува дека тоа е знак дека друштвото е уморно од постојаната хиперстимулација.
Црниот петок, заклучува таа, не е само ден на попусти — туку и огледало на нашите најскриени несигурности, желби и реакции.
