Над 130 земји бараат правни насоки за справување со климатските промени

Меѓународниот суд на правдата (ICJ) оваа среда ќе објави советодавно мислење за тоа какви правни обврски имаат државите во справувањето со климатските промени и какви последици може да претрпат доколку не преземат соодветни мерки. Иницијативата ја предводи пацифичката островска држава Вануату, со поддршка од повеќе од 130 земји – што претставува важен момент во развојот на меѓународното климатско право.

Примерот на Вануату е драматичен: само во последните години, земјата е погодена од низа природни катастрофи кои го загрозија опстанокот на локалните заедници. Циклонот Пам во 2015 година уништи голем дел од коралните гребени, а дополнителни циклони во 2023 и земјотрес во 2024 година ги уништија преостанатите екосистеми. Од 1993 година, нивото на морето околу Вануату расте со шест милиметри годишно – двојно повеќе од глобалниот просек, а во некои региони ситуацијата е влошена од тектонска активност.

Овие промени веќе влијаат врз секојдневниот живот на населението – уништени училишта, поплавени села, загубени насади и загадени извори на вода. Повеќе од 70% од жителите на Вануату живеат во рурални средини и зависат од мали, семејни земјоделски стопанства. Во одредени области, заедниците веќе размислуваат за целосно преселување поради продорот на солената вода и постојаното уништување на основната инфраструктура.

Иако климатските промени се главен фактор, експертите посочуваат дека и други влијанија, како градежниот развој на крајбрежјето, вулканските активности, сечата на шумите и локалното загадување придонесуваат за деградацијата на екосистемите. Животната средина на Вануату, според локалните научници, е природно кревка и особено изложена на ризици.

И покрај сериозноста на ситуацијата, голем број од жителите на Вануату остануваат решени да ја заштитат својата заедница. Тие инвестираат во посилни градежни објекти и се надеваат на меѓународна поддршка – не само преку хуманитарна помош, туку и преку правна и политичка обврзаност на големите загадувачи.

Советодавното мислење на Меѓународниот суд на правдата нема да има правно обврзувачка сила, но може да постави преседан за идните напори во борбата против климатските промени и да отвори пат за зголемена одговорност на државите и компаниите кои имаат најголемо влијание врз животната средина.