Најголемата санта мраз на светот се распаѓа: Антарктикот под закана од климатските промени

Некогаш масивна речиси милијарда тони, со површина од 3.672 квадратни километри, санта мраз A23a повеќе од три децении беше симбол на антарктичкиот мраз. Но денес, таа се распаѓа со загрижувачка брзина, предупредуваат научниците од Британскиот антарктички институт (BAS).

Одделена уште во 1986 година од Филчнер-Рон ледената плоча, A23a со години мирно почивала на дното на Веделовото Море, закотвена во мразот. Но климатските и океанските промени почнаа да го менуваат нејзиниот пат – и нејзината судбина.

Во 2020 година, океанските струи конечно го ослободија огромниот леден блок, и тој започна да се движи. Прво, се насука кај островот Јужна Џорџија, потоа го зафатија силни подводни вртлози, па повторно отплови во декември 2024. Оваа година, повторно се насука – но не за долго.

Во мај 2025, A23a повторно беше во движење – следејќи ја моќната Јужна антарктичка кружна струја, која го носи во спротивен правец од стрелките на часовникот околу Јужна Џорџија. И токму ова движење го турка во процес на распаѓање.

„Се распаѓа брзо – огромни парчиња се одвојуваат и стануваат нови санти мраз самостојно следени од американскиот Национален центар за мраз,“ изјави океанографот Ендру Мајерс од BAS за CNN.

Сега, овој некогашен џин е намален на околу 1.700 квадратни километри, и се очекува уште повеќе да се фрагментира во наредните недели, особено со доаѓањето на антарктичката пролет и потоплите води.

Иако одвојувањето на санти мраз е природен процес, климатските промени значително го забрзуваат темпото и ја зголемуваат фреквенцијата на овие појави. Според научниците, трилиони тони мраз се веќе изгубени од антарктичките ледени плочи во последниве децении – комбинација од топење и распаѓање.

Последиците се значајни: зголеменото ослободување на студена, слатка вода од санти како A23a менува цели морски екосистеми, особено кај дното на океанот каде што живеат чувствителни организми. Тоа, пак, влијае на морските струи, температурната рамнотежа, и потенцијално – на нивото на светските мориња.

Со распаѓањето на A23a, титулата најголема санта мраз на светот сега ја презема D15a, со површина од околу 3.000 квадратни километри. За разлика од A23a, таа засега мирува покрај антарктичкиот брег, близу австралиската база Дејвис.

Но, дури и додека A23a сè уште ја држи титулата на втор по големина, научниците се уверени дека тоа нема да трае долго. Како што вели Мајерс, „овој мраз ќе се претвори во мали фрагменти кои повеќе нема ни да може да се следат“.

Научниците од истражувачкиот брод RRS Sir David Attenborough неодамна го посетија A23a додека сè уште беше насукан. Земени се примероци за анализа, чија цел е подобро да се разбере како овие огромни санти влијаат врз животната средина, и дали нивната појава ќе стане нормална во иднина – особено околу Јужна Џорџија, каде климатските промени веќе го менуваат морскиот пејзаж.

„Важно е да ги разбереме последиците,“ велат од BAS. „Ако овие џиновски санти станат секојдневна појава, ќе мораме да се прилагодиме – не само научно, туку и глобално.“