Балканот треба да работи на ослободување од зависноста од руски гас

Иако последните санкции кон руската нафтена индустрија немаат директно влијание врз снабдувањето со гас во Балканскиот регион, експертите предупредуваат дека земјите треба да работат на намалување на зависноста од рускиот гас. Северна Македонија, како и другите земји во регионот, се соочува со предизвикот да обезбеди стабилни и одржливи извори на енергија, дури и ако тие во почетокот се поскапи, пишува Гласот на Америка.

Европа веќе ги намали испораките на руски гас за 78%, а санкциите сериозно го погодија енергетскиот сектор на Русија. Според Маргарита Асенова од Фондацијата Џејмстаун, извозот на руска нафта се намалил за 17% во јануари, што го ограничува протокот на финансии кон рускиот буџет. Овој тренд ја влошува состојбата на „Газпром“, кој веќе се соочува со намалени испораки и кратење на раководни позиции.

Дополнително, постои ризик и од физички прекин на испораките. Нападите на украинските беспилотни летала врз стратешки точки во Русија ги зголемија стравувањата за безбедноста на гасоводот „Турски тек“, кој е клучен за снабдувањето на Србија и Северна Македонија. Според Татиана Митрова од Универзитетот Колумбија, во случај на прекин на овој гасовод, регионов би се нашол во сериозен енергетски проблем.

Некои земји веќе бараат решенија. Босна и Херцеговина неодамна усвои закон за гасоводна интерконекција со Хрватска, која би овозможила снабдување со гас од Азербејџан. Северна Македонија, исто така, потпиша меморандум со азербејџанската компанија СОКАР за зголемување на енергетската стабилност, но клучното прашање останува кога овие иницијативи ќе преминат во конкретни договори.

Гасниот терминал во Александруполи, кој од октомври 2023 година работи комерцијално, е уште една можност за снабдување со течен природен гас (ЛНГ). Македонија има удел во овој проект од 2021 година, но се соочува со проблем – сè уште не е изграден гасниот интерконектор со Грција, што го одложува пристапот до алтернативните извори.

Експертите посочуваат дека преминот кон нови извори може да биде поскап, но е неопходен за долгорочна стабилност. „Важно е државите да имаат алтернативи, дури и ако тие чинат повеќе,“ вели Митрова. Таа објаснува дека постојат веќе воспоставени рути за снабдување – преку Бугарија или преку грчките цевководи, кои веќе транспортираат американски ЛНГ.

Дополнително, Северна Македонија има потенцијал за развој на обновливи извори на енергија, како соларни и ветерни централи, што може да помогне во намалување на зависноста од увозен гас.

Очекувањата се дека со изградбата на интерконекторот со Грција, Македонија ќе добие пофлексибилна и конкурентна цена на гасот, што ќе влијае и на намалување на трошоците за производство. Додека останатите европски земји веќе преземаат чекори за енергетска диверзификација, прашањето е дали Македонија ќе ги забрза процесите или ќе остане заглавена во енергетска зависност од Русија.

Во секој случај, како што покажува досегашното искуство, поврзаноста со само еден снабдувач значи ранливост. Време е Балканот да работи на својата енергетска независност, пред геополитичките кризи да го направат тоа уште поголем предизвик.