Skip to content
Во понеделник започнува новата учебна година и следствено на тоа повторно ќе ги броиме учениците, а тие се сè помалку и бележат децениски пад на бројот на ученици во Северна Македонија.
Основното образование со благ, средното со драстичен пад
Во последната деценија бројот на учениците во основното образование во Северна Македонија бележи благ пад, но средното образование е соочено со значително намалување. Според податоците на Државниот завод за статистика, во учебната 2015/2016 година во основните училишта имало 185.992 ученици, а на почетокот на 2024/2025 година бројката изнесува 180.627 – што претставува намалување од околу 3%.
Во средното образование состојбата е многу поизразена: од 80.295 ученици во 2015/2016 година, бројката падна на 67.143 во 2024/2025, што е намалување од дури 16% за една деценија.
Новозапишаните генерации – алармантно мали
Трендот на овој пад на бројот на ученици во Северна Македонија, се гледа најдобро кај новозапишаните ученици. Во учебната 2023/2024 во прво одделение беа запишани само 19.848 деца, а во прва година средно едвај 17.596 ученици. Овие бројки се далеку под нивоата од пред десетина години и се показател дека падот ќе продолжи и во наредните години.
Демографијата ја диктира иднината
Главната причина за намалувањето е падот на наталитетот. Ако во средината на минатата деценија Северна Македонија бележеше над 23.000 живородени годишно, во 2024 година бројката падна на само 16.061 – намалување од речиси 30%. Тоа значи дека секоја нова генерација е значително помалубројна.
Дополнителен фактор е иселувањето на млади семејства, кое ја осиромашува базата на деца за запишување во училиштата. Со децении проблемот е највидлив во руралните средини, каде што постојат подрачни училишта со едвај по неколку ученици.
Последици за образовниот систем
Падот на бројот на ученици има повеќе последици:
- Средните училишта се најпогодени – бројот на уќеници од генерацијата што се запишала во прво одделение пред девет години сега ќе се запишат во средно, а бројките таму драматично опаѓаат.
- Притисок за рационализација на школската мрежа – земјата има околу 858 основни училишта, но голем дел од подрачните работат со премал број ученици, што отвора прашања за ефикасност.
- Наставниот кадар не се намалува со истото темпо како учениците, што создава ризик од нерамномерна распределба на ресурсите.
Што може да се направи?
Укажувања и препораки има секоја година, особено во пресрет на новата учебна година. Па така и оваа, експертите укажуваат дека државата мора да преземе серија мерки.
Некои од препораките што се уште немаат соодветен одговор се следините:
- Рационализација на мрежата на училишта и паралелки со фокус на квалитет, а не на квантитет.
- Стимулирање на младите семејства преку детски додатоци, подобра социјална инфраструктура и политики за задржување и враќање на младите.
- Подобро планирање на наставничкиот кадар и уписните политики во средното образование, особено во стручните училишта, за да се избегнат празни паралелки.
Сериозен демографски притисок
Северна Македонија влегува во фаза на сериозен демографски предизвик што директно го погодува образованието. Ако во основното намалувањето е релативно мало, во средното е драматично, а бројот на новозапишани ученици предупредува дека трендот ќе продолжи.
Без брзи и системски мерки, училиштата ќе се соочат со уште поголем пад, а квалитетот и одржливоста на образовниот систем ќе бидат сериозно доведени во прашање.