Skip to content
Стапката на инфлација во Северна Македонија во мај 2025 година достигна 3,3% на годишно ниво, што претставува забрзување во однос на претходните месеци. Главна причина за овој раст е зголемувањето на цените на храната и безалкохолните пијалаци за 4,1% на месечно ниво, што се случува по завршувањето на владините мерки за ограничување на цените. Народната банка на Република Северна Македонија (НБРСМ) ја задржа основната каматна стапка на ниво од 5,35%, оценувајќи ја моменталната монетарна поставеност како соодветна, но нагласувајќи ја потребата од внимателно следење на инфлациските движења.
Министерот за економија, Бесар Дурмиши, деновиве изјави дека нема драстично зголемување на цените на основните прехранбени производи, но потврди дека има поскапувања кај сезонски производи. Статистиката, пак, покажува дека за една година трошоците на животот се зголемиле за 3.3 %.
Причини за инфлацијата и реакција на НБРСМ
Извршниот одбор на НБРСМ, на својата редовна седница одржана на 10 јуни 2025 година, констатираше дека забрзувањето на инфлацијата во мај главно се должи на растот на цените на прехранбената компонента по укинувањето на мерките за нивно ограничување. Од таму велат друга страна, базичната инфлација покажува знаци на забавување, а трендот на намалување на цените на енергенсите продолжил и во мај. И покрај тоа што инфлациските остварувања се малку над очекувањата, НБРСМ одлучи да не интервенира со промена на каматните стапки, задржувајќи ги и каматните стапки на депозитите преку ноќ и на 7 дена на нивоата од 3,95% и 4%, соодветно. Понудата на благајнички записи исто така останува непроменета на 10 милијарди денари. Централната банка смета дека досегашната комбинација на мерки, вклучувајќи ги тековните каматни стапки, промените кај задолжителната резерва и макропрудентните мерки, е насочена кон зајакнување на ценовната стабилност на среден рок и одржување на стабилноста на девизниот курс на денарот.
Економски контекст и владини политики
Забрзувањето на инфлацијата доаѓа во период кога земјата бележи одредени економски движења. Според податоците на Државниот завод за статистика, бруто-домашниот производ (БДП) во првиот квартал на 2025 година забележал раст од 3,2%. Стапката на невработеност во првото тримесечје од 2025 година изнесува 11,7%, што претставува намалување. Просечната месечна исплатена нето-плата во јануари 2025 година изнесувала 43.050 денари, во февруари 43.053 денари, а во март 2025 година достигнала 44.763 денари.
Владата на Република Северна Македонија ја усвои Фискалната стратегија за периодот 2026-2030 година, која предвидува континуиран раст на БДП до 4,8% во 2029 година, намалување на невработеноста и раст на просечната плата. Стратегијата, која е веќе во собраниска процедура, се фокусира на фискална консолидација, дисциплина во управувањето со јавните средства, поддршка на економијата преку капитални инвестиции и зголемена транспарентност. Проекциите за раст на БДП се движат од 3,7% во 2025 година до просечен раст од 4,7% во периодот 2026-2030 година. Сепак, прогнозите на меѓународните институции како Светска банка укажуваат на понизок раст на БДП за Северна Македонија во споредба со другите земји од Западен Балкан за 2024 и 2025 година. Центарот за економски и деловни истражувања (ЦЕБР) прогнозира просечен раст на БДП од 3,6% годишно за периодот 2025-2029 година.
Политички реакции и социјални импликации
Зголемувањето на цените и инфлацијата предизвикаа реакции кај опозициските партии и синдикатите. СДСМ ја критикуваше економската политика на владата предводена од ВМРО-ДПМНЕ и премиерот Христијан Мицкоски, оценувајќи ја како целосно промашена и дека инфлацијата го нагризува семејниот буџет. Најголемата опозициска партија ја обвини власта за покачување на платите на функционерите додека граѓаните се борат со растечките цени. Партијата Левица алармираше за продлабочена економска нестабилност.
Синдикатите изразија револт поради зголемените трошоци за живот и намалената куповна моќ на работниците, особено по завршувањето на мерките за ограничени маржи. Тие бараат засилени контроли и покачување на платите, не исклучувајќи ја можноста за протести и бојкоти на маркетите доколку цените не се намалат. Иван Пешевски, потпретседател на Сојузот на синдикати на Македонија (ССМ) за приватен сектор, изјави дека барањето на ССМ ќе биде минимална плата од 500 евра и зголемување од 100 евра на сите останати плати. Претседателот на ССМ, Слободан Трендафилов, реагираше на одлуката за зголемување на платите на одредени функционери, како на директорот на Центарот за управување со кризи, Стојанче Ангелов, чија плата е зголемена за 13,8% од 1 јуни 2025 година. ССМ истакнува дека додека се бара фискален простор за зголемување на работничките плати, платите на функционерите се зголемуваат, и најавува дека нема да се откаже од барањата за итно зголемување на минималната плата и останатите плати.
Годишната инфлација во април 2025 година изнесуваше 2,6%.
