Критични точки каде Македонија ќе гори ова лето

Рацин.мк, во партнерство со македонски метеоролози и со поддршка на алгоритми за машинско учење, изработи сеопфатна анализа на сателитските снимки, индексите за суша и сезонските прогнози. Целта е прецизно да се утврдат зоните со највисок ризик од шумски пожари во текот на летото 2025 и навреме да се алармира јавноста.

Европските сателитски карти што на секои шест часа го мерат индексот за ризик од шумски пожар покажуваат дека јули и август 2025 ќе бидат критични за делови од Северна Македонија. Според ЕFFIS, источниот и југоисточниот појас на земјата веќе влегува во категоријата „многу екстремна опасност“. Дополнителната анализа на програмата Copernicus укажува на температури два до три степени над сезонскиот просек и очекувана половична количина врнежи. Во такви услови, сува вегетација и човечка активност се доволни да иницираат брзо ширење на пламенот.

Што покажува досегашната анализа

Моделите на суша и температура речиси совпаѓаат со локациите каде минатите години се регистрираа најголемите пожари. Малешевски Планини, Осоговието и долината на Вардар кај Гевгелија и Валандово добиваат највисоки вредности на индексот за ризик за пожари. На таа мапа се додаваат уште неколку зони: јужните падини на Шар Планина, масивот Јакупица, пошироката област на Пелагонија, коридорот Велес–Кавадарци–Неготино и пределот Скопска Црна Гора до Липково. Заедничка им е комбинацијата од исушени шуми или тревни појаси, тешка достапност за возила на противпожарните служби и зголемен човечки фактор – од туристички посетители до земјоделски активности.

Институционални мерки – празнина помеѓу плановите и капацитетите

Центарот за управување со кризи формално го активираше летниот штаб и премести дел од цистерните во Штип, Битола и Петровец, но на терен капацитетите остануваат ограничени. Од трите лесни авиони „Ер Трактор“ што државата ги поседува, само еден е моментно исправен; другите два чекаат генерална обнова и резервни делови. Во целата земја има едвај четворица активни пилоти со важечки сертификати за гаѓање со вода, што значи дека секој поголем пожар ќе мора да се гаси главно од земја. Хеликоптерите на Армијата можат да се вклучат само доколку сервисните интервали го дозволат тоа, па воздушната поддршка ќе биде тесно грло.

Состојбата на земја не е посјајна: повеќе од половина од цистерните на општинските бригади се стари над дваесет години, а набавката на нови возила најавена минатата сезона сè уште е во фаза на тендер. Многу рурални општини немаат ниту еден теренски камион со погон на сите тркала, што ги остава шумските масиви во Осоговието или на Јакупица без механичка поддршка во пресудните први часови. Надлежните, пак, повторно се потпираат на забрани за движење во шума и на казни за палење стрниште; досегашната пракса покажува дека овие казни ретко стигнуваат до суд, па ефектот врз теренското однесување останува ограничен.

Практични совети за граѓаните

• Избегнувајте палење стрниште и фрлање отпушоци. Овие две навики предизвикуваат најголем дел од пожарите во земјата.
• Следете го дневниот индекс за опасност од пожар на веб-страниците на ЦУК и ЕFFIS пред секој излет.
• Обезбедете вода или противпожарен апарат во викенд-куќите и руралните домови, особено во ризичните области.
• Пријавете чад или пламен веднаш на 193 или 112; секоја минута одложување значи дополнителни хектари во пламен.

Метеоролошките услови ова лето создаваат амбиент во кој дури и најмала искра може да предизвика брз и неконтролиран пожар. Институциите имаат планови, но ограничената и застарена техника остава големи празнини во одбраната. Затоа, јавната претпазливост и навременото пријавување остануваат клучни за да се намали штетата врз шумите, селата и имотот. Одговорната грижа на секој граѓанин денес е најсигурната заштита од поголемите последици утре.