Skip to content
МАРХ е проект кој започна пред една деценија како одговор на студентскиот отпор против трансформацијата на центарот на Скопје, делумно предизвикана од контроверзниот проект „Скопје 2014“. Во своите почетоци, МАРХ беше израз на колективна реакција на една генерација студенти кои го гледаа архитектонското наследство на градот како заложник на политички и естетски одлуки без долгогодишна визија.
„Скопје 2014“ беше проект кој драматично го промени урбаниот пејзаж на градот. Со импозантни барокни фасади и споменици, тој претставуваше обид за редефинирање на националниот идентитет, но често се критикуваше за неговата историска несоодветност и финансиска нерационалност. Токму ваквите трансформации ја поттикнаа потребата за МАРХ, како платформа која ќе архивира, истражува и промовира архитектонски дела што зборуваат за автентичниот дух на македонската архитектура.
Во 2014 година, кога јавноста започна да ги согледува последиците од „Скопје 2014“, МАРХ ја препозна важноста на едукацијата за просторот, културното наследство и одговорната урбанизација. Проектот се надоврза како реакција на политиките што го поткопуваа автентичниот идентитет на Скопје и го поттикнуваше критичкото размислување.
„Скопје 2014“ не само што влијаеше на физичкиот простор на градот, туку го засегна и чувството на заедништво и историја. Дел од проблемите кои ги отвори овој проект се:
-Недостаток на транспарентност при урбанистичкото планирање.
-Идеолошки пристап наместо функционален и современ развој.
-Неусогласеност со автентичниот архитектонски јазик на Скопје, особено наследството од модернизмот и брутализмот, кои ја дефинираа визијата на градот по земјотресот во 1963 година.
МАРХ прерасна од студентска иницијатива во платформа за документирање и поддршка на архитектонското наследство. Основачот, Филип Конески, истакнува дека за да се зачува културното наследство, треба да се воспостави посилна врска меѓу традицијата и современото градителство. МАРХ ја продолжува својата мисија преку дискусии, проекти и архивирање, со цел да ја едуцира јавноста и да го зачува идентитетот на Скопје од понатамошни импровизации како „Скопје 2014“.
Со оглед на длабоките рани оставени од „Скопје 2014“, архитектите и активистите како оние од МАРХ се стремат кон нова ера на транспарентност, креативност и иновации во урбанистичкото планирање. Конкурсите за урбанистички решенија, реинтерпретацијата на традиционалната македонска архитектура и фокусот на јавниот интерес се неопходни за да се избегнат слични проекти што ги ставаат личните и политичките интереси пред потребите на граѓаните.
По земјотресот, брутализмот стана симбол на верба во модерниот град. Делата на Јанко Константинов (ПТТ центарот), Ѓорги Константиновски (студентскиот дом Гоце Делчев), и други, го претставуваат тој период на подем.
Современата македонска архитектура се соочува со корупција, недостаток на визија и алчност на инвеститорите. Сепак, последните години донесуваат нови, квалитетни проекти, благодарение на младите архитекти.
Традиционалната македонска архитектура со своите екологични материјали и хумани пропорции може да инспирира модерни домови. Некои од највпечатливите објекти, како Универзитетската библиотека, ја користат оваа традиција.
МАРХ документира, анализира и дискутира за архитектурата, поврзувајќи го минатото со иднината. „Без архивирање, нема нација, јазик или традиција“, вели Филип, потенцирајќи ја важноста на зачувување на културното наследство за идните генерации.
Потребни се транспарентни конкурси, јакнење на јавниот интерес и едукација на инвеститорите. Само така архитектурата може да ја добие својата вистинска улога во создавањето на урбанистичката иднина.
Извор Трн.мк
