Skip to content
Ситните честички од загадениот воздух придонеле за околу 239.000 смртни случаи во Европа, но товарот се чувствува подлабоко во некои делови на континентот отколку во други. Загадувањето на воздухот е смртоносна закана за јавното здравје, но некои делови од Европа се изложени на многу поголем ризик од другите, констатира извештајот „Здравјето на прв поглед: Европа 2024 година“ на Европската Унија и на ОЕЦД.
На мапата на „Бројот на жртви од загадениот воздух низ Европа, Предвремени смртни случаи од изложеност на загаден воздух на 100 илјади жители“, Северна Македонија е на прво место со 255 смртни случаи на 100.000 жители.
Загадувањето на воздухот е поврзано со рак на белите дробови, срцеви и респираторни заболувања, мозочен удар, лоши резултати при раѓање и многу повеќе.
Според студијата, загадениот возух е особено опасно за постарите луѓе, предизвикувајќи околу 4 проценти од сите смртни случаи кај возрасните на возраст од 65 години и постари.
Светската здравствена организација (СЗО) ги ажурираше своите упатства за квалитетот на воздухот, намалувајќи го препорачаниот праг за годишни концентрации на азот диоксид и ситни честички (PM2,5) како што се прашина, чад и саѓи од издувните гасови.
Во ЕУ, од овој месец стапија на сила построгите правила за квалитетот на воздухот кои имаат за цел да ја доближат Европската унија до стандардите на СЗО до 2030 година и да ги обврзат земјите-членки да ги следат загадувачите како ситните честички, црниот јаглерод и амонијак.
Планот е „една од најголемите јавно-здравствени интервенции за една генерација“, изјави Марк Ниувенхујсен, директор на иницијативата за урбано планирање, животна средина и здравје на Институтот за глобално здравје во Барселона, за Euronews Health.
Севкупно, изложеноста на PM2.5 предизвика околу 239.000 предвремени смртни случаи во Европа во 2021 година, додека други 48.000 луѓе починаа како резултат на изложеност на азот диоксид, според Европската агенција за животна средина.
Во моментов, сите земји на ЕУ пријавуваат нивоа на азот диоксид над препорачаните од СЗО нивоа, но некои се посилно погодени од загадувањето на воздухот од другите.
Централна и Источна Европа имаат највисоки стапки на смртност поврзани со PM2,5, според неодамнешниот извештај на Европската комисија и Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД).
Бројот на жртви од загадениот воздух низ Европа
„Најголемиот јаз во Европа што го гледаме е истокот и западот [и ова] многу се усогласува со БДП и социоекономското потекло на двата региона“, Зорана Јовановиќ Андерсен, професорка по еколошка епидемиологија на Универзитетот во Копенхаген и член на Европското респираторно друштво „Комитетот за животна средина и здравје“, изјави за Euronews Health.
Истражувањето на Ниувенхујсен на ниво на град ги нагласува различните предизвици со кои се соочуваат различни делови на Европа.
Северна Италија, Полска и Чешката Република забележаа зголемени стапки на смртност од PM2,5, што е главно предизвикано од резиденцијални извори, како што се согорувањето јаглен за загревање домови и земјоделскиот сектор.
Во меѓувреме, смртноста од NO2 – која главно е предизвикана од автомобилскиот сообраќај и индустрискиот сектор – беше највисока во големите и главните градови во западна и јужна Европа.
„Треба да се регулира загадувањето на воздухот“
Ажурираната директива на ЕУ, во меѓувреме, им дава право на граѓаните со здравствени проблеми поврзани со загадувањето да ја изведат својата влада на суд доколку таа не ги почитува правилата на ЕУ за квалитетот на воздухот.
Сепак, во извештајот на ОЕЦД и Европската комисија се вели дека иако ЕУ е на пат да ги ограничи смртните случаи поврзани со ПМ2,5 за 55 отсто до 2030 година, факторите на ризик од животната средина, како што се загадувањето на воздухот и климатските промени, се „растечки закани за јавното здравје “.
Тоа е затоа што денес научниците знаат повеќе за здравствените влијанија од загадувањето на воздухот и се чини дека претставува ризик за луѓето на пониски нивоа од претходно признаените, рекоа Ниувенхујсен и Андерсен.
„Дури и ако значително ги намалите нивоата на загаденост на воздухот, можеби нема секогаш да ги намалите толку многу влијанијата врз здравјето“, рече Ниувенхујсен.
Загадувањето на воздухот можеби е главната закана за здравјето на животната средина со која се соочува Европа, но има тенденција да се преклопува со други фактори, како што се недостатокот на зелени површини, загадувањето со бучава и екстремната топлина, кои имаат влијание врз здравјето на луѓето.
Борбата против загадувањето е долг процес кој бара стратешки пристап, континуирана посветеност и сериозни институционални мерки. За жал, повеќе од шест месеци откако ВМРО-ДПМНЕ ја презеде одговорноста, сведоци сме на недостиг од акција и преземање мерки, велат од СДСМ.
Од СДСМ предлагаат серија итни мерки за справување со загадувањето на воздухот:
1. Да се донесе итно Програма за чист воздух во Министерството за животна средина. Со субвенции за домаќинствата за замена на нееколошките системи за затоплување, како и за градинките, училиштата и јавните објекти да преминат на чисти технологии. По примерот на Програмата за воздух која владата на СДСМ успешно ја спорведуваше неколку години.
2. Интензивни инспекциски контроли врз потенцијалните извори на штетни емисии: инсталации, сервиси, диви депонии и стрништа. Контролите врз индустријата мора да продолжат.
3. Подобрување на градежната пракса, со контроли на градилиштата и стопирање на градежни работи во градовите со зголемено загадување.
4. Интензивни активности за зголемување на јавната хигиена: со миење на улиците, чистење на дивите депонии и собирање на отпадот.
5. Засилена контрола на техничката исправност на возилата, особено дизел-возилата.
6. Работодавачите да ги ослободат од обврски бремените жени, постари лица и хронично болни во деновите со екстремно загадување.
7. Да се направи реорганизација на работното време за работници на отворено, со скратена работа од 11:00 до 17:00 часот.
8. Да се воведе забрана за спортски и културни манифестации на отворено при високо загадување.
Загадениот воздух не е само статистика, туку директно влијае врз животите на сите нас. Одговорноста е кај власта и ДПМНЕ мора да ги промени погрешните политики и да почне нешто да презема, нагласуваат од СДСМ.
