Не се очекува економски бум, лошо ќе биде ако Владата не ја покачи минималната плата, од Трамп зависи дали ќе има трговска војна

Економските прогнози за Северна Македонија укажуваат на умерен раст во наредните години, но со стапки под просекот на регионот. Според Светската банка, се предвидува раст на бруто домашниот производ (БДП) од 2,9% во 2025 година, а овие проекции ја позиционираат земјата како една од со најнизок економски раст во Западен Балкан.

Народната банка на Северна Македонија, во своите есенски макроекономски проекции, очекува раст од 2,3% за 2024 година и инфлација од 3,5%, со тенденција на намалување на инфлацијата на 2,5% во 2025 година што укажуваат на стабилизација на ценовното ниво, но и на потребата од засилени економски активности за постигнување повисоки стапки на раст.

Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) проценува раст на македонскиот БДП од 2,0% за 2024 година, што е под просекот на регионите што ги покрива банката а токму затоа се потребни структурни реформи и инвестиции за подобрување на економските перформанси.

И покрај овие проекции, постојат предизвици кои можат да влијаат на економскиот раст, како што се глобалните економски услови, политичката стабилност и спроведувањето на реформите. За постигнување повисоки стапки на раст, неопходно е подобрување на деловната клима, зголемување на инвестициите и унапредување на инфраструктурата.

-Бум не може да се очекува во никој случај. Илузорно е да се очекува 500 милиони евра од унгарскиот кредит да донесат некакво суштинско поместување. Сме се задолжувале по 500 милиони евра многупати до сега, никогаш тоа не донело ништо посебно. Тоа се само 3% од БДП, што е просто премалку. Проблемите во македонската економија не потекнуваат од немањето пари. Ние имаме државен буџет од 6,5 милијарди евра, имаме вкупни депозити кај банките од 8 милијарди евра. Прашањето е како се трошат тие пари, и ова што го гледаме со унгарскиот заем не ветува суштинска промена. Кај делот за општините, уште не се ни знае кои проекти ќе се подрржат. Кај делот за фирмите, гледаме дека парите ќе можат да се трошат скоро за било што, вклучувајќи и градење згради, што не само што не носи никаков прогрес, туку и прави штета, пошто само згради и коли останаа во државата, вели за Рацин.мк професорот Бранимир Јовановиќ од Виеснкиот институти.

Го прашавме професорот Јовановиќ и какви се очекувањата и перспективите воопшто, во поглед на раст на плати, инфлација, животен стандард, инвестициите, со оглед на тоа како се поставени глобалните, но и домашните трендови, но тој вели дека прогнозите не се преоптимистични.

-Очекувањата се дека 2025 ќе биде малку подобра од 2024, но сепак слична. Се очекува раст од околу 3%, што би било за нијанса повеќе од овогодинешните 2.5%. Главната причина за ова е закрепнувањето на Европа, благодарение на стабилизирањето на инфлацијата и падот на каматните стапки, што би можело да го поттикне македонскиот извоз. Од друга страна, потрошувачката се очекува да биде нешто послаба, како резултат на слабеењето на реалните плати, вели Јовановиќ.

Тој додава дека главниот ризик на надворешен план е непредвидливоста на американскиот претседател Доналд Трамп. Доколку навистина воведе нови царини за Европа и Кина, тоа може да започне трговска војна, која би имала далекусежни последици. Тука е и ризикот од нови конфликти низ светот.

-На домашен план, главен ризик е одбивањето на владата да ги покачи минималната плата и платите во јавниот сектор. Ако не дојде до тоа, реалната плата може наскоро да почне да паѓа, што ќе ја забави економската активност. Реалниот раст на просечната плата во октомври се сведе само на 4.8%, од 11.2%‚ во јуни, што е сериозно забавување, вели Јовановиќ.

Универзитетскиот професор Ванчо узунов нагласува дека Владата треба да создаде системски мерки, како што се промените во даночниот систем, каде најпрофитабилните банки ќе плаќаат поголеми даноци, што ќе овозможи средства за социјални проекти и инвестирање во јавни услуги.

-Системот треба да работи сам за себе, без потребата за директно вмешување на Владата во работата на приватните компании. Потребно е прогресивно зголемување на данокот на добивка, така што најпрофитабилните ќе плаќаат повеќе, но ќе останат најбогати. Парите што ќе се соберат ќе бидат вложени во јавни потреби, како што се здравството и образованието. Создавањето на таков систем ќе овозможи наместо да се врши притисок на банките, системот сам да ги регулира работите“, додава Узунов.

Во поглед на мерките како што се „Новогодишна кошничка“ за борба против високите цени, тој вели дека се предизборна гимнастика.

–Кога ќе им најавите на трговците какви мерки планирате да примените, тие всушност ги покачуваат цените, а во случајов Владата и немаше намера реално да удри по нивниот џеб, туку под притисок на јавноста само одглуми дека прави нешто и дека ќе поевтинат цените со „новогодишпната кошничка“, вели за Рацин.мк професорот Узунов.

Тој додава дека до изборите Владата ќе купува само време со еднократни мерки, а на економски план нема многу да има бранувања, поточно нема да биде ниту подобро, ниту полошо во текот на 2025 година.

Соња Танеска