Skip to content
Во последните години интензивно, а во оследните месеци приличн интензивно и отворено се зборува за хибридни закани и хибридна војна. Премиерката на Данска отиде најдалеку со ставот за ова прашање со изјавата – Европа е во хибридна војна.
Македонија не е исклучок, особено во изјавите на премиерот и на министерот за внатрешни работи кои секоја посложена кризна ситуација во земјата ја ставаат во контекст на значењето што го опфаќа поимот – хибридна војна или хибридна закана.
И кога сме кај значењето на овие поими и за тоа колку тие им се јасни на граѓаните, доаѓаме и до една апсурдна ситуација кога директорот на Дирекцијата за заштита и спасување, владина институција која е прва што се соочува со хибридните закани во мирнодопски услови, не знае што е тоа хибридна војна, па вели: „Па како хибридна кола, оди на бензи, оди и на струја, отприлика тоа е мислам…да им биде појасно на гледачите“.
Но, со едно вакво толкување, на владин функционер директор на дирекција за заштита и сапсување, значењето на поимот хибридна војна не само што не е појасно (за глеачите), туку е крајно смешно, доколку не е трагично. А, трагично е.
Но доволно за нашиве „заштитари“ и „спасувачи“. Да видиме што има во значењето на поимите хибридна војна и хибридна закана.
Хибридното војување е дефинирано од американскиот морнарички потполковник Френк Хофман, во 2007 година како нова, истовремена употреба на повеќе видови војување од страна на флексибилни и софистицирани противници.
Иако нема една единствена дефиниција, подоцна терминот е прифатен и модифициран во контекст на безбедносните и политички институции и организации кои го адаптираат на нивните услови и карактеристики.
Толкувањето на НАТО за хибридните закани
Според НАТО, Хибридните закани комбинираат воени и невоени, како и тајни и отворени средства, вклучувајќи дезинформации, сајбер напади, економски притисок, распоредување на нерегуларни вооружени групи и употреба на редовни сили. Хибридните методи се користат за замаглување на границите помеѓу војната и мирот и се обидуваат да посеат сомнеж во умовите на целните популации. Тие имаат за цел да ги дестабилизираат и поткопаат општествата.
НАТО констатира дека брзината, обемот и интензитетот на хибридните закани се зголемија во последниве години. Подготвеноста за спречување, спротивставување и одговор на хибридни напади, без разлика дали се од државни или недржавни актери, е врвен приоритет за НАТО.
Како пример за хибридни закани НАТО ја наведува Руската Федерација. Русија користи софистицирани хибридни стратегии, вклучувајќи политичко мешање, злонамерни сајбер активности, економски притисок и принуда, субверзија, агресија и анексија. Принудната воена позиција и реторика се користат и како дел од хибридните стратегии на Руската Федерација за остварување на своите политички цели и поткопување на меѓународниот поредок базиран на правила.
За ова прашање НАТО укажува и на Кина. Злонамерните хибридни и сајбер операции на Народна Република Кина (НР Кина) и нејзината конфронтациска реторика и дезинформации се насочени кон сојузниците и штетат на безбедноста на Алијансата. На пример, НР Кина се стреми да ги контролира клучните технолошки и индустриски сектори, критичната инфраструктура и стратешките материјали и синџирите на снабдување. Таа ја користи својата економска моќ за да создаде стратешки зависности и да го зголеми своето влијание.
Стратегијата на НАТО: подготовка, одвраќање, одбрана
Од 2015 година, НАТО има стратегија за својата улога во борбата против хибридното војување. НАТО обезбедува Алијансата и сојузниците да бидат доволно подготвени да се спротивстават на хибридните напади, без разлика каква форма ќе имаат. Ќе ги одвраќа хибридните напади врз Алијансата и, доколку е потребно, ќе ги брани засегнатите сојузници.
За да биде подготвен, НАТО континуирано собира, споделува и проценува информации со цел да открие и припише каква било тековна хибридна активност. Заедничкиот оддел за разузнавање и безбедност во седиштето на НАТО го подобрува разбирањето и анализата на хибридните закани од страна на Алијансата. Одделот за хибридна анализа им обезбедува на донесувачите на одлуки подобрена свест за можните хибридни закани.
Алијансата ги поддржува напорите на сојузниците да ги идентификуваат националните ранливости и да ја зајакнат сопствената отпорност, доколку се побара. НАТО, исто така, служи како центар за експертиза, обезбедувајќи поддршка на сојузниците во области како што се цивилна подготвеност и одговор на хемиски, биолошки, радиолошки и нуклеарни (CBRN) инциденти; заштита на критичната инфраструктура; стратешки комуникации; заштита на цивили; сајбер одбрана; енергетска безбедност; и борба против тероризмот.
Обуката, вежбите и образованието исто така играат значајна улога во подготовката за справување со хибридни закани. Ова вклучува спроведување на процеси на донесување одлуки и заеднички воени и невоени одговори во соработка со други актери.
За да се спречат хибридните закани, НАТО е решен да дејствува брзо, секогаш и каде што е потребно. Продолжува да ја зголемува подготвеноста и подготвеноста на своите сили и го зајакна својот процес на донесување одлуки и својата командна структура како дел од својата позиција за одвраќање и одбрана. Ова испраќа силен сигнал дека Алијансата ја подобрува и својата политичка и воена одговорност и својата способност да распореди соодветни сили на вистинското место во вистинско време. Понатаму, НАТО го прошири својот сет на алатки за справување со хибридните закани. Сојузниците развија сеопфатни превентивни и опции за одговор. Овие опции комбинираат цивилни и воени алатки, кои можат да се прилагодат за реагирање на специфични ситуации.
Доколку одвраќањето не успее, НАТО е подготвен да го одбрани секој сојузник од каква било закана. За таа цел, силите на НАТО мора да бидат способни да реагираат на брз и агилен начин, секогаш и каде што е потребно.
Што се хибридни закани според ЕУ?
Хибридните закани се однесуваат на случаи кога, државни или недржавни, актери се обидуваат да ги искористат ранливостите на ЕУ во своја корист со користење на координиран начин на мешавина од мерки (т.е. дипломатски, воени, економски, технолошки), додека остануваат под прагот на формално војување, се наведува во.
Примери се попречување на демократските процеси на донесување одлуки преку масовни кампањи за дезинформации, користење на социјалните медиуми за контрола на политичкиот наратив или за радикализирање, регрутирање и насочување на актери-посредници.
Земјите-членки се претежно одговорни за одговор на хибридните закани преку подобрување на нивната отпорност и откривање, спречување и реагирање на хибридните закани. Комисијата игра важна улога во обезбедувањето координирани одговори на ниво на ЕУ во случаи кога многу земји-членки на ЕУ се соочуваат со заеднички закани, кои можат да бидат насочени и кон прекугранични мрежи или инфраструктури.
Главните столбови на одговорот на ЕУ се:
– Подобрување на свеста за ситуацијата, зголемување на отпорноста во сите критични сектори, обезбедување соодветен одговор и закрепнување во случај на криза
– соработка со земји и организации со слични размислувања, како што е Северноатлантскиот договор (НАТО).
– Европската комисија координира и развива политички иницијативи за неколку клучни прашања во рамките на нејзините надлежности, т.е. заштита на критичната инфраструктура, мерки за сајбер безбедност, справување со (онлајн) дезинформации, обезбедување слободни и фер избори итн.
Од 2016 година, Комисијата, заедно со високиот претставник на Унијата за надворешни работи и безбедносна политика, воспостави широк спектар на мерки за борба против хибридните закани во значителен број области на политиката преку Заедничката рамка од 2016 година за борба против хибридните закани – одговор на Европската Унија и Заедничката комуникација од 2018 година за зголемување на отпорноста и зајакнување на капацитетите за справување со хибридните закани.
Дополнително, Стратегијата на ЕУ за Безбедносна Унија од 2020 година објави нов пристап базиран на вклучување на размислувањата за хибридните закани во сите политички иницијативи.
Како е вклучена DG DEFIS?
Директоратот за одбранбена индустрија и вселенски истражувања (DG DEFI)S, заедно со Европската служба за надворешна акција, делува како контакт точка за хибридни закани за земјите-членки и други надворешни засегнати страни, како што се Организацијата на Северноатлантскиот договор и Хибридниот центар за извонредност. DG DEFIS е во близок контакт и размена на информации со овие засегнати страни за да работи заедно на нови проекти и иницијативи и на најдобар начин да ги искористи синергиите.
НАТО и ЕУ заедно против хибридните закани
Соработката со партнерите е од суштинско значење за справување со хибридните закани. Како дел од нивната блиска соработка, НАТО и ЕУ ја засилија својата соработка во справувањето со хибридните закани, со посебен фокус на сајбер одбраната, зголемената отпорност, стратешките комуникации, подобрената свест за ситуацијата и вежбите. НАТО, исто така, се ангажира со партнерите во Индо-пацифичкиот регион за размена на искуства за националните пристапи за борба против хибридните закани, како што е зголемената инциденца на дезинформации и сајбер напади.
НАТО, исто така, соработува со Украина за борба против хибридните закани, и пред руската инвазија и сега. Платформата НАТО-Украина за борба против хибридното војување беше воспоставена на самитот на НАТО во Варшава во јули 2016 година. Таа обезбедува механизам за подобро идентификување на хибридните закани и за градење капацитети за ублажување на ранливостите и зајакнување на отпорноста на државата и општеството. Платформата поддржа истражување, обука и експертски консултации, со фокус на научените лекции, борба против дезинформациите и зголемување на отпорноста.
Покрај соработката со специфични партнери, Центрите за извонредност работат заедно и придонесуваат со знаење и експертиза за Алијансата. Ова се меѓународни истражувачки центри кои се национално или мултинационално финансирани и опремени со персонал.
Европскиот центар за извонредност за справување со хибридни закани, сместен во Хелсинки, Финска, служи како центар на експертиза, помагајќи им на земјите учеснички во подобрувањето на нивните цивилно-воени способности, отпорност и подготвеност за справување со хибридни закани. Беше отворен во октомври 2017 година од страна на генералниот секретар на НАТО, Јенс Столтенберг, заедно со високата претставничка на ЕУ за надворешни работи и безбедносна политика/потпретседателка на Европската комисија, Федерика Могерини. Центарот е иницијатива на Владата на Финска, поддржана од 32 други земји, како и од НАТО и ЕУ.
Други Центри за извонредност придонесуваат кон напорите на НАТО за справување со хибридните закани, вклучувајќи го Центарот за извонредност за стратешки комуникации во Рига, Латвија; Центарот за извонредност за соработка во кибер одбраната во Талин, Естонија; и Центарот за извонредност за енергетска безбедност во Вилнус, Литванија.
Алијансата, исто така, соработува со Центрите за партнерска обука и образование – вклучувајќи го и Поморското постдипломско училиште во Монтереј, Калифорнија, САД – за борба против хибридните закани.
