Тампон обвинител

Мажите малку потешко ги разбираме хигиенските практики на жените, посебно кога сестра ми требаше да ми објаснува што е тампон, па јас ја гледав со онаа „молам фаца“, сосема прикладна за еден балкански егземплар на маж. Елем, можеби за нечии вкусови чудно ја почнав темата на анализата, но симболично ќе ја искористам оваа лична ситуација за да конструирам пластично што се случува после Кочани и со Јавното обвинителство кое премиерот Мицкоски го третира баш како тампон,или пластично како што ми беше објаснето: „Абе користиш на кратко и фрлаш, што не ти е јасно!?“

Анализира: Леон Бакрачески

Четири месеци по најсмртоносниот пожар во македонска историја, судбината на истрагата за кобната ноќ во дискотеката „Пулс“ стана огледало во кое се прекршуваат изјавите и делата на власта. На 25 март премиерот Христијан Мицкоски драматично најави дека „правдата доаѓа“ и дека јавноста „ќе види сè што се случувало“, уверувајќи дека нема политички засолништа за виновниците. Реториката беше повторена и на 10  јуни: Обвинителството, рече тој, работи автономно, а МВР „без двосмисленост“ ги испорачува сите докази; притоа папагалски повторено постојано дека секој за кого ќе се утврдат пропусти ќе одговара.

Но во Собранието приказната доби сосема друга динамика. Пратениците на ВМРО‑ДПМНЕ—партијата на самиот Мицкоски—поддржаа интерпелација за јавниот обвинител Љупчо Коцевски во момент кога предметот влезе во завршна фаза. Оваа постапка, иницирана од опозициската Левица, се појави токму кога веќе постоеше објавен план до септември да се формулира обвинителен акт против над седумдесет осомничени. Само ден порано премиерот уверуваше дека „не ги менува ставовите преку ноќ“; утредента неговите пратеници гласаа за интерпелацијата без двоумење.

Настанот отвори серија прашања што одат подлабоко од самата кривична разврска. Прво, дали е можно политичка партија да бара одговорност за трагедија, а паралелно да ја дестабилизира институцијата што треба да ја обезбеди? Второ, каков сигнал се испраќа до семејствата на 62‑те загинати и над 200‑те повредени, кои по месеци тишина очекуваат јасни одговори? И трето, како ќе реагираат европските партнери, за кои независноста на обвинителството е клучен тест за владеењето на правото во земјата?

Од аспект на власта, ситуацијата создава двоен ризик. Ако обвинителот биде сменет, секое одолжување или ревидирање на истрагата ќе се толкува како политичка пресметка и прикривање одговорност. Ако остане, интерпелацијата ја слабее неговата позиција, оставајќи го под постојан политички притисок—што повторно го доведува во прашање исходот на предметот. Во двата случаеви, довербата во институциите трпи, а наративот за „правда која доаѓа“ се претвора во празна флоскула.

Случајот „Кочани“ се промовира во клучно мерило за зрелоста на домашниот правосуден систем. Дали Владата навистина ќе му дозволи на Обвинителството да ја заврши работата, или политичката математика ќе надвладее врз пораките за правна држава? Одговорот на тоа прашање ќе ја одреди не само судбината на конкретниот предмет, туку и веродостојноста на целокупната реформска агенда што Мицкоски ја сервира пред јавноста и меѓународните партнери.

Ако „правдата доаѓа“ беше ветување, денес е и императив—зашто секој друг исход би го претворил овој случај во уште една трагедија, овој пат политичка.