Парите влегуваат тешко: Apple Pay доаѓа, но македонските хонорари остануваат заглавени

Македонската финтек‑заедница ја дочекува есента со дигитален флерт: Apple Pay, бесконтактниот џебен паричник на „Епл“, треба да стане оперативен во земјава во септември 2025 година. Народната банка ги потврди последните тестови, а гувернерот Трајко Славески напиша на Х (X) дека „зголемената конкуренција ќе им користи на корисниците и на банкарскиот систем“.

Но зад шармот на еднократното „бип“ се крие непопуларната вистина: македонските граѓани и натаму можат лесно да трошат кон странство, но речиси невозможно да наплатат од странство.

Еднонасочна улица

На листата на глобални сервиси што не примаат пари кон македонски сметки остануваат PayPal и Stripe – платформи што западните компании ги сметаат за банкарски стандард. За илјадници фриленсери ова значи тројно губење:

• високи провизии (4‑8 %) преку посредници,
• чекалници од пет до седум работни дена,
• статус на „невидлив БДП“ – хонорарите не минуваат низ домашниот финансиски систем, па државата губи и даноци.

Контрастот е очигледен. Со Apple Pay македонскиот потрошувач ќе може во секунда да купи слушалки од Париз или претплата за стриминг сервис од Калифорнија. Во исто време, UX‑дизајнер од Скопје за да наплати 1 000 евра од клиент во Минхен ќе мора да отвори фирма во Делавер, да плати 1 200 евра годишни административни трошоци и да се помири со двојна конверзија на валута.

Закон што не стигна до парите

Новиот Закон за платни услуги (во сила од 1 јануари 2023) формално го либерализира пазарот, но нигде не пропишува обврска платежните канали да бидат двонасочни. Резултатот е модерна фасада – „фенси“ бесконтактни плаќања дома и во странство – и стар подрум, каде што приходите од глобалниот пазар се заглавуваат во хартиени формулари и SWIFT‑такси од 30 евра по трансакција.

Потрошена шанса за дигитални номади

Светската банка проценува дека во земјава годишно влегуваат околу 458 милиони долари лични дознаки, главно преку Western Union. Истите пари, доколку влегуваа дигитално, ќе беа поевтини, побрзи и – што е поважно – видливи за даночниот систем.

„Смешно е што можам да платам бурек со телефон, а не можам да наплатам за апликација што ја развивам и ја користат 500 000 Американци“, вели 29‑годишниот Петар, мобилен девелопер од Битола. „На крај или ќе се префрлам во соседна Бугарија, или ќе се откажам од одредени клиенти.“

Што е потребно веднаш

1. Лиценцирање на домашни банки како acquiring‑партнери за PayPal и Stripe – модел што Србија го договори во 2020 година.
2. Приклучување на SEPA‑Instant за моментални плаќања во евра.
3. Фискални олеснувања за стартапи што извезуваат дигитални производи, додека каналите целосно не се отворат.
4. Законска клаузула: секој дигитален паричник што наплатува од македонски корисник мора да може и да исплаќа кон македонски корисник.

Сè додека?

Додека овие четири чекори не се реализираат, Apple Pay останува козметика на систем што работи со половина капацитет. Шармантното „бип“ ќе потсетува дека патот на парите, на наша штета, сè уште е еднонасочен. Македонските креативци ќе продолжат да се селат – физички или преку офшор‑фирми – а економијата ќе си остане со празна десна рака во свет каде што највисоката девиза е токму кликот што овде заглавува на шалтер.