Европа со проблем – како да троши повеќе за одбрана

Со војната што беснее на источната граница на Европската унија, Русија претставува закана, а новоизбраниот претседател на САД, Доналд Трамп, врши притисок врз сојузниците да направат повеќе,  поради што на ЕУ итно ѝ е потребен остварлив план за да обезбеди стотици милијарди евра за да ја зајакне својата одбрана.

Но, иако постои широк договор дека Европа треба да троши повеќе, сите потенцијални опции – владите да ги зголемат своите национални буџети, заедничкото задолжување во ЕУ или да создадат ново средство за финансирање – доаѓаат со свои предизвици, како што се фискалните притисоци, политичкиот отпор или трошоците за финансирање.

Блокот проценува дека се потребни 500 милијарди евра инвестиции во наредната деценија, иако неговиот нов шеф на одбраната тврди дека тоа ќе опфати само програма за воздушна одбрана.

Андриус ​​Кубилиус, исто така, рече дека Европа треба да дејствува брзо, предупредувајќи дека земја од ЕУ може да стане следната цел на Москва по Украина во следната деценија.

Шефот на НАТО, Марк Руте, упати слично предупредување, повикувајќи се на алијансата, во која се членки повеќето земји од ЕУ, да усвои „воен начин на размислување“, навестувајќи на зголемување на трошоците од целните 2% на 3%, слично на она што го бараше Доналд Трамп во првиот мандат.

За да се стигне до таму ќе треба да се трошат речиси 200 милијарди евра годишно повеќе за ЕУ ​​како целина.

Дури и пониска цел, помеѓу 2,5% и 3% би било „огромно зголемување и во моментот, тие не планираат за тоа“, рече Дик Занди, соработник во тинк-тенкот Clingendael кој претходно раководеше со планирањето и политиката во Европската агенција за одбрана.

Со оглед на зголемените буџети на многу членки, само Германија меѓу големите економии имаше простор значително да ги зголеми трошоците за одбраната, велат економистите.

Франција е на пат да ја исполни целта на НАТО од 2 отсто, но политичките превирања ги зголемија буџетските притисоци, што доведе до намалување на рејтингот. Шпанија и Италија се далеку зад, со помалку од 1,5%. Во меѓувреме, Полска има план да потроши двојно повеќе од целта на алијансата, зголемувајќи го и нејзиниот буџет.

Сите тие земји би имале корист од некаква форма на заедничко финансирање.

„Имаме проблем што некои земји-членки се поограничени фискално, а некои земји-членки се подалеку од воените закани, така што имаат многу помал поттик“, рече Сандер Тордоар, главен економист во Центарот за европски реформи.

„Решавањето со заедничко задолжување ви овозможува да обезбедите заедничка сигурност за сите.“

Раните дипломатски разговори сугерираат два можни модели, и двата со свои недостатоци.

Би можело да се види како ЕУ продава повеќе заеднички обврзници поддржани од сопствениот долгорочен буџет, на сличен начин како нејзиниот фонд за закрепнување од КОВИД-19 од 800 милијарди евра, кој доделува грантови и заеми на земјите-членки.

Друга идеја е создавање на ново средство за специјална намена по моделот на спасувачкиот фонд на еврозоната, Европскиот механизам за стабилност, за давање заеми со продажба на обврзници поддржани со уплатен и отповикан капитал од земјите што избираат да учествуваат.

Дури и застапниците на првата опција ја гледаат како тешка можност, бидејќи тоа ќе бара одобрение од сите 27 членки на ЕУ и со оглед на историјата на Германија на отпор кон плановите за паневропско задолжување. Берлин го прифати само трошењето за пандемијата како еднократен исклучок и не е јасно дали изборите во февруари ќе го променат нивниот став.

Буџетот на блокот, исто така, не може да се користи за директно финансирање на одбраната, што го наметнува прашањето кои трошоци може да ги финансира долгот на ЕУ поддржан од буџетот. Исто така, постои загриженост дека поголем долг на ЕУ уште повеќе би го проширил и онака тесниот буџет на блокот.

Ново инвестициско средство би можело да биде поизводливо бидејќи нема да бара едногласна поддршка. Тоа, исто така, ќе им овозможи на земјите кои не се членки на ЕУ да учествуваат, како што се Британија или Норвешка, а обврзниците на фондот нема да се вбројуваат во националните биланси, иако заемите што ги земаат земјите сè уште би требало да ги земаат.