Skip to content
И покрај различните законодавни рамки и националните одговори, пораката е јасна: семејното насилство останува тивка, но смртоносна пандемија во Европа.
Трагичен случај од Романија, каде минатата година жена беше убиена на улица пред сопственото дете, го привлече вниманието на се посериозниот проблем со семејното насилство што зема замав низ цела Европа.
Теодора Марку беше застрелана пред очите на нејзината тригодишна ќерка и другите деца на улица од нејзиниот поранешен партнер, 49-годишниот Роберт Лупу. Иако Теодора неколку пати ја пријавуваше злоупотребата, институциите не реагираа навреме. Таа починала сама на тротоарот, иако со месеци молела за помош.
Нејзиниот случај не е исклучок, туку брутален показател за криза која не познава граници.
Семејното насилство и насилството врз жените е глобален проблем кој, за жал, не ја заобиколува ниту Македонија. Напротив, податоците за семејното насилство во Македонија се многу поразителни.
Бројот на пријавени случаи на семејно насилство врз деца е зголемен во последните неколку години и во Македонија.
Неодамнешна студија на УНИЦЕФ покажува дека четири од пет деца во земјата се соочувааат со насилство од страна на родителите. Иако над 2/3 од родителите се свесни за негативните ефекти од насилните начини за дисциплинирање на децата, многу често децата во својот дом се изложени на барем една форма на насилство, почнувајќи од психолошка агресија, па сѐ до мала или сериозна физичка казна.
Насилството во училиштата не се следи и не се пријавува доволно; податоците се ограничени. Меѓутоа, се верува дека до 40% од машките и 15% од девојчињата биле вклучени во насилни судири со врсниците.
Се смета дека децата кои живеат на улица и децата згрижени во институции се во уште поголем ризик од насилство. Во моментов, се проценува дека има околу 1.000 деца на улиците низ целата земја, а повеќе од 100 се сместени во институции.
За четири години, или од 2020 до 2024 година за 20 проценти е зголемен бројот на жени жртви на семејно насилство, покажуваат поодатоците на македонското Министерството за социјална политика, демографија и млади.
Бројките пак, на Министерството за внатрешни работи варираат. Податоците на МВР покажуваат дека во 2024-та година, вкупниот број на жртви на кривични дела од семејно насилство изнесува 1.146, од кои 80 отсто се жени. Меѓу мажите насилници преовладуваат сопрузите на жртвите.
Жртвите често не пријавуваат насилство поради страв од сторителот, срам, недоверба во институциите и други причини. Најчести форми на насилство кои се пријавени се психичко, физичко, економско и сексуално насилство.
Насилниците во врските се претежно љубоморни и склони кон контрола: Како да спречите тоа да премине во посериозно насилство?
Германија: Рекорден број случаи
Според податоците на германската Федерална криминалистичка полиција од јуни 2024 година, дури 256.276 лица биле жртви на семејно насилство во 2023 година, што е зголемување за 6,5% во однос на претходната година. Жените сочинуваат повеќе од 70% од жртвите, а четири од пет случаи на насилство од интимен партнер се однесуваат на жени. Најстрашен податок е дека 155 жени биле убиени од нивните сегашни или поранешни партнери.
И покрај развиената законска рамка, податоците укажуваат на системски неуспех.
„Бројките се зголемуваат бидејќи се повеќе жени пријавуваат насилство, но тоа значи и дека не го запираме насилството, туку само го евидентираме“, велат од кризниот центар во Берлин.
Грција: Бројките остануваат високи
Во Грција, бројот на инциденти на семејно насилство во 2023 година остана речиси непроменет во однос на 2022 година, но сепак е двојно поголем од 2020 година.
Од речиси 10.000 жени кои пријавиле насилство, повеќето биле во врска со насилникот. Дури 59,6% од инцидентите се случиле во романтични врски, а најголем број насилници биле сопружници или партнери.
Во 2023 година, Грција воведе апликација „копче за паника“ за дискретно повикување полиција, која беше проширена во целата земја во 2024 година и достапна и за машките жртви. Сепак, ефективноста на полицискиот одговор сè уште е под знак прашалник.
Португалија: Се зголемува бројот на повици за помош
Во Португалија, бројот на луѓе кои бараат помош поради насилство се зголемил за 29,3% помеѓу 2021 и 2024 година, според податоците на Здружението за поддршка на жртвите (APAV), со вкупно 43.110 пријавени случаи.
Експертите го поврзуваат зголемувањето со поголема медиумска покриеност и последиците од пандемијата, која ги зголеми тензиите во домаќинствата.
„Луѓето се посвесни за насилството од порано, но сепак не се чувствуваат доволно заштитени“, вели советникот од АПАВ.
Шпанија: Помалку апликации, повеќе пресуди
Шпанија претставува сложена слика – бројот на регистрирани жртви на семејно или родово насилство во 2024 година падна за 5,2% во споредба со претходната година (34.684 жени), но бројот на осудени сторители достигна рекорд од 39.056 – највисок од 2015 година.
Жртвите и сторителите се во различни типови на врски: речиси 40% биле партнери или поранешни партнери, додека останатите биле поранешни сопружници или девојки.
Активистите предупредуваат дека помалку пријави не значат помалку насилство, но дека жените може да пријават помалку.
Бугарија: Протести наместо напредок
Во Бугарија, семејното насилство сè уште често не се пријавува и несовесно се решава со него.
Случајот со 18-годишната Деобора, која беше избодена со жилет од нејзиното поранешно момче и оставена со 400 конци, предизвика масовни протести.
Иако преживеала, таа со години се соочува со насилникот на суд.
Бугарија сè уште ја нема ратификувано Истанбулската конвенција, а 12 региони немаат ниту едно кризно засолниште. Активистите тврдат дека законите ја игнорираат реалноста на жртвите.
„Секоја година ги закопуваме жените додека политичарите дебатираат за дефинициите.
И покрај различните законодавни рамки и одговори на државите, пораката е јасна: семејно насилство тоа е тивка, но смртоносна пандемија во Европа. И додека свеста и известувањето се зголемуваат во некои држави, дупките, неефективното полициско работење и недостатокот на поддршка за жртвите продолжуваат да оставаат животи во опасност.
Деобора имала „среќа“ – преживеала. Но, таа сепак се соочува со својот насилник на суд. Теодора „немаше толку среќа“ – таа е мртва.
Како што продолжуваат протестите, насилството продолжува. Некои молчат, некои зборуваат, а некои, за жал, веќе немаат глас.
