Што им пишаа албанските интелектуалци на судиите од Уставниот суд?

Во Албанските интелектуалци во писмото испратено на адресата на Уставниот суд по повод седницата, во среда, на која ќе биде Законот за јазиците, меѓу другото напишаа и дека се сомневаат оти, судиите ‘можат да станат учесници во остварување сценарио со политички мотиви’. Покрај ваквите етикети, интелектулаците Албанци потсетија и на Гостиварските настани од 1997 година.

„Од она што сме имале можност да го слушнеме од вас, почитувани судии, како и од некои високи политички претставници (како на пример, изјавите на премиерот Мицкоски, кој тврди дека ќе се укинат само два-три члена од Законот), имаме причина да се сомневаме дека можете да станете учесници во остварување сценарио со политички мотиви, кое го има за цел токму она што отворено се декларира на највисоко државно ниво“, пишува во писмото, потпишано од околу 250 потписници, меѓу кои и универзитетски професори од албанската академска заедница, испратено до Уставниот суд во пресрет на седницата в среда на која ќе се расправа за уставноста на Законот за употреба јазиците. Меѓу потпишаните се професорите: Абдулменаф Беџети, УЈИЕ, Јусуф Зејнели, Универзитет во Тетово, Изет Зеќири, Универзитет „Мајка Тереза“, и други.

„Со оглед на уставната позиција и улогата што вие ја имате како претставници на највисоката правна институција, која според Уставот е независна и без политички влијанија, продолжуваме да се надеваме дека нема да дозволите остварување на вакви сценарија кои ги повредуваат чувствата на секој албански државјанин. Ваквата постапка би ја поткопала довербата на граѓаните, особено на Албанците, во функционирањето на институцијата што ја застапувате и од која се очекува да носи одлуки самостојно, според сопствени убедувања, врз основа на Уставот и законите, а не според политички влијанија, од која било страна да доаѓале тие“, пишуваат тие.

Според нив, правниот акт од 2019 година за статусот на албанскиот јазик нуди гаранција за еднаквост, лојалност и меѓусебно почитување на граѓаните кон РСМ како држава.

Потписниците на писмото потенцираат, но и предупредуваат, дека досегашната работа на Уставниот суд предизвикувала тензии и незадоволство секогаш кога тој донесувал еднострани и самоволни одлуки, кои довеле до сериозни последици врз меѓуетничките односи.

„Доволно е да се потсетиме на пресудите на Уставниот суд од 1997 година, кои доведоа до насилна државна интервенција во општините предводени од легитимно избраните албански градоначалници. Тоа доведе до трагичните настани во Гостивар, каде имаше и човечки жртви. Вашата совест и вашиот професионализам не треба да дозволуваат вашите одлуки да бидат поттикнувачи на незадоволство или повторување на последиците и пресудите со политички мотиви, како оние што ги споменавме погоре. Не треба да се заборави и пресудата од 2007 година, која доведе до оставка на претседателот и еден од албанските членови на Уставниот суд“,стои во писмото до уставните судии“. стои во писмото адресирано до Уставиот суд.

Потписниците тврдат дека секој тренд што има за цел дури и на софистициран начин да го промени карактерот на државата и правилното застапување да го претвори на само зборови на хартија ја поткопува меѓуетничката кохезија и ја загрозува меѓусебната доверба.

„Сакаме да веруваме и да се надеваме дека вашата морална и професионална совест нема да го дозволи загрозувањето на уставните вредности и ќе покаже доволна чувствителност кон веќе стекнатиот статус на јазикот на втората етничка заедница во државата, албанскиот јазик“,се вели понатаму во писмото.

По повод истиот Закон за употреба на јазиците, Венецијанската комисија ја повика Северна Македонија да го преиспита и да ги напушти одредбите за двојазичност во судските постапки.

Правните експерти на Советот на Европа потенцираат дека во споредба со законодавството за 2008 година, новиот закон значително ја проширува употребата на албанскиот јазик и во многу аспекти ги надминува европските стандарди утврдени со Рамковната конвенција за заштита на националните малцинства и Европската повелба за регионални и малцински јазици.

Венецијанската комисија дава неколку препораки до македонските надлежни органи, особено напуштајќи ги одредбите што се однесуваат на двојазичноста во судските постапки. Исто така, препорачува обврската да се користи албанскиот јазик во внатрешна и меѓуинституционална комуникација меѓу државните службеници, да се ограничи на писмените службени комуникации или неговото влегување во сила да биде одложено додека не се појави соодветно спроведување на таа одредба.