Во Србија ситуацијата ескалира, но во екот на големото востание се случува несфатлив парадокс кој ја зацементира државата во 90-тите!

Уште еднаш значаен дел од Србија се крена против својот водач. Ништо чудно за таа земја – Слободан Милошевиќ дојде на власт на крилата на „антибирократската револуција“, а беше соборен кога демонстрантите на багери пристигнаа во Белград. Неколку години подоцна, беше убиен релативно прозападниот премиер Зоран Ѓинѓиќ и за сите овие триесет години немаше избори за кои не се тврдеше дека се наместени.

Според тоа, историјата покажува дека претседателот на Србија, Александар Вучиќ, не може мирно да го набљудува растечкиот бунт против него во Србија. Против него веќе има маса, а дали ќе експлодира останува да видиме. Но, факт е дека меѓу 50 и 100 илјади луѓе се собраа во Белград на голем протест против него и неговата влада, а сето тоа го организираа студентите и синдикатите на земјоделците.

Формално побараа оставка од премиерот Милош Вучевиќ и од градоначалникот на Нови Сад поради уривањето на настрешницата на железничката станица на 1 ноември, при што загинаа 15 лица. Студентите побараа и кривично гонење на лицата кои ги нападнаа на претходните протести и повлекување на обвиненијата против нивните колеги кои учествуваа на митинзите. Но, навистина, нивна мета е Вучиќ, несомнениот владетел во Србија повеќе од една деценија.

Овие протести покажуваат дека неговиот режим се наоѓа во најголемата криза на легитимитет досега. Ова не е само последица на уривањето на настрешницата, туку и начинот на кој реагираше власта. Имено, трагедијата во Нови Сад го разоткри партиско-корпоративно-корупцискиот механизам на тамошните власти и стана, како што тврдат неговите критичари, своевидна „почетна капсула“ за сите фрустрации и индигнација кон авторитарниот режим на Вучиќ, особено кај граѓанскиот дел. на српското општество.

Самиот режим придонесе за гневот, бидејќи во последниве недели демонстрантите беа претепани од непознати насилници, а во нив беа втурнати автомобили. Ова е долгогодишна тактика на Вучиќ и СНС, судена во десетици претходни случаи, само што криминалците кои беа ангажирани овој пат не ја нападнаа корумпираната опозиција, туку воинствените студенти. Кои имаат родители и пријатели, па бројот на демонстрантите брзо се зголеми, како и нивниот гнев.

Очигледно, речиси никој не очекуваше ситуацијата да ескалира до овој степен, или како што е објаснето на порталот Пешчаник: „Сепак, никој не предвидуваше дека ќе запали искра меѓу студентите и младите. Скриено од очите на јавноста, навидум незаинтересирано и окупирано само со нивните познати занимања и амбиции, заштитени во сопствените светови, тие беа непознати и од многумина дефинирани како генерација изгубена за иднината на Србија“.

Но, блокадите и протестите доведоа до силна хомогенизација на антивувучичката јавност, но не и до политичка артикулација што ќе резултира со засилена опозиција или нивен повисок рејтинг. Вучиќ во неделата и порача на опозицијата, која ја нарече „магариња, губитници и безделничари кои зборуваат глупости“, дека никогаш нема да го прифати барањето за формирање преодна влада која ќе распише нови избори. Тој ја обвини опозицијата дека е „политички педофил“.

„Веќе не знаат што ќе прават. Ќе ги користат децата, а јас никогаш нема да го прифатам тоа. Да дојдеш на власт без избори. Нема, синови на мајка, се додека сум жив, нема да имате преодна влада“, арогантно им рече Вучиќ на новинарите во автобусот, возејќи заедно со владини претставници на новоизградената делница на автопатот од Крушевац до Врњачка Бања.

Приврзаниците на Вучиќ, како претседателот на Српската лига и пратеник Александар Ѓурѓев, тргнаа во контранапад. Тој изјави дека зад протестите стојат тајкуни заедно со српските непријатели од странство бидејќи не бегаат од никакви акции и методи за зголемување на нивното и онака огромно богатство, па ги наведе во прилично бизарна изјава:

„Тоа се конкретно белградските тајкуни кои се подготвени да им го предадат Косово на шиптарите, да воведат санкции кон братска Русија, а нивната најнова идеја е да го запленат НИС (Нафтената индустрија на Србија, оп. Р.Б.) од Русија и Србија. Оваа заплена не беше идеја ниту на српската влада ниту на САД, туку на оние белградски тајкуни кои се блиски и до опозицијата и со власта“.

Можеби сето тоа звучи смешно, но денес 90 отсто од медиумите во Србија се преполни со наслови како „Албанците се задоволни од протестите“, „Тивкото мнозинство граѓани страда поради насилството на демонстрантите“ и „Сето ова само им користи на непријателите на Србија“.

Од друга страна, опозицискиот весник „Данас“ заклучува: „Владата ја загуби довербата и е во надолна спирала. Оваа надолна спирала не може да се спречи и сведоци сме на неумоливиот (ќе бидеме сведоци на бучено или тивко) пропаѓање на прогресивната влада.

Без разлика дали претседателот на државата ќе абдицира или не за Србија е проблем што ниту дел од политичката алтернатива не влева доверба со своите постапки и изјави, а тоа тешко се стекнува“, предупредува Данас.

Тоа е проблем на Србија. Опозицијата постои, но е слаба. На многу начини нејзината единствена цел е да ја преземе власта, но не и да ја промени државната политика. Протестите досега не се покажаа како формула за успех. Минатата пролет, Србите во голем број излегоа на улиците во знак на револт поради масовните убиства во белградското основно училиште Рибникар и селата во близина на Младеновац. Убедени дека режимот на Вучиќ е на работ, мнозинството од опозицијата се обедини во обединет фронт под името Србија против насилството, но и така обединета на крајот на 2023 година ги загуби парламентарните и речиси сите градски и локални избори. На крајот на краиштата, веќе апострофираниот Данас вчера праша: „Како е можно и покрај сенародниот бунт, на Вучиќ да не падне рејтингот, а на опозицијата да не порасне?

Одговорот не е јасен, но се сведува на тоа дека најголем број тамошни партии, но и жители, размислуваат за најважните политички теми како Вучиќ. Во оваа смисла, Србија е сè уште во 1990-тите: Србите се жртви, Косово им беше одземено, Хрватска и Хрватите се непријатели, „српскиот свет“ е правилна идеја, Русија е братска нација, а соработката со Западот треба да биде прагматична до денот кога повторно ќе се поделат картите во меѓународните односи.

Вучиќ седи на две столчиња затоа што ЕУ и САД ја сакаат Србија на своја страна, а има и економски интереси како што се залихите на литиум, поради што Белград има поддршка од Германија. Но, Србија е далеку од добра позиција на меѓународната мапа – со години е со право блокирана да се приближи до Унијата, а последниот удар го имаше минатата недела кога стигна порака од Брисел според која „отварањето на кластерот 3 со Србија ќе биде земена предвид откако земјата ќе постигне значителен напредок во областа на владеењето на правото, односно во поглавјата 23 и 24, како и во процесот на нормализација со Косово“. А, десетина дена претходно, Вучиќ најави дека САД ќе воведат санкции за Нафтената индустрија на Србија (НИС), компанија во руска сопственост, што е нов притисок врз српската влада да се дистанцира од Русија.

Покрај тоа, бунтовничките студенти на никаков начин не ја критикуваа политиката што доминира во Србија од крајот на осумдесеттите. На протестите против Вувучиќ се кренати три прста, се гледаат голем број српски знамиња, а во неделата се развиори огромно знаме во боите на српската тробојка. Ова е бран кој сака да го однесе Александар Вучиќ, но ќе треба многу време додека не дојде бран кој се залага за нормална Србија.