Skip to content
Премиерот Еди Рама се бори за четврти мандат како премиер на Албанија на општите избори што денеска се одржуваат, откако се соочи со својот политички непријател во бурна кампања доминирана од тешките напори на земјата за пристапување во Европската Унија, пишува денеска Асошиејтед Прес.
Социјалистичката партија на Рама вели дека може да обезбеди членство во ЕУ за пет години, држејќи се до амбициозното ветување, додека се бори со конзервативните противници со јавни обвинувања и конкурентни ветувања за зголемување на платите.
Отворањето на изборите за гласачите во странство за прв пат ја зголеми нестабилноста, заедно со појавата на нови партии, промената во кампањата на социјалните медиуми и неодамнешната забрана на TikTok. А противниците на Рама ангажираа силен играч од Соединетите Американски Држави за да ја води нивната кампања.
Земјата со 2,8 милиони луѓе, со 3,7 милиони право на глас, вклучувајќи ја и дијаспората, кои гласаат за прв пат по пошта, ќе избере 140 пратеници со четиригодишен мандат, избирајќи од 2.046 кандидати кои претставуваат 11 политички групации, вклучувајќи три коалиции.
Гласањето започна во 7 часот наутро по локално време (05:00 GMT) и ќе трае до 19 часот (17:00 GMT).
Црно-сини бејзбол капи
Рама, 60, го обезбеди почетокот на преговорите за членство во ЕУ минатиот октомври и во голема мера се потпира на тој моментум. Неговата кампања, исто така, ги истакна достигнувањата во инфраструктурата и реформите во правосудството.
Под партискиот слоган „Албанија 2030 во ЕУ, само со Еди и СП“, Рама инсистира дека целосниот пристап во ЕУ е можен до 2030 година со годишно финансирање од 1 милијарда евра (1,13 милијарди долари) по пристапувањето.
Шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, врши притисок врз Албанија да продолжи со реформите – особено во управувањето и напорите против корупцијата – за да остане на вистинскиот пат за членство во ЕУ.
Коментаторите се исто така скептични. „Тоа е изборно ветување кое е желба на граѓаните“, вели независниот аналитичар Александар Ципа, опишувајќи го временската рамка на Рама како „неостварлива“.
Главен предизвикувач на Рама е Сали Бериша, енергичен 80-годишен човек со зарипнат глас, кој ја преживеа бурната политика на Албанија. Бериша, поранешен претседател и премиер, ја предводи конзервативната Демократска партија на Албанија од нејзиното основање во 1990 година, кога студентските протести го означија крајот на комунистичката изолација.
Тој тврди дека Албанија сè уште не е подготвена за членство во ЕУ. Лидерството на Бериша – исполнето со партиски непријателства и обвинувања за корупција – и пораките остануваат спорни. Тој ја започна кампањата – позајмувајќи од американскиот претседател Доналд Трамп – со слоганот „Да ја направиме Албанија повторно голема“, но на крајот се одлучи за „Грандиозна Албанија“.
Демократската партија на Албанија го ангажираше Крис Лачивита, ветеранот републикански политички консултант и архитект на претседателската кампања на Трамп во 2024 година.
Бериша често се појавува на митинзите носејќи сина бејзбол капа обележана со број 1, позицијата на партијата на гласачкото ливче. Како одговор, Рама носи црна капа со број 5 на Социјалистичката партија.
Економски и туристички ветувања
Економските проблеми беа централни за кампањата.
Социјалистите велат дека ќе го забрзаат туристичкиот бум, од 10 милиони пристигнувања во 2024 година на 30 милиони до 2030 година, диверзифицирајќи ги дестинациите преку проширување на инфраструктурните проекти.
Демократите тврдат дека лошите резултати на владата доведоа до тоа повеќе од 1 милион Албанци да ја напуштат земјата во текот на изминатата деценија.
Двете партии дадоа слични ветувања: минимална пензија од 200 евра (225 американски долари), просечна месечна плата од 1.200 евра (1.365 американски долари) и минимална плата од 500 евра (570 американски долари) – околу 20% или повисока од сегашните нивоа. Бериша, исто така, се залага за рамен данок од 10%, враќање на данокот на додадена вредност за основни прехранбени производи, потрошувачка картичка наполнета со владини пари за пензионерите да купуваат основни прехранбени производи по намалени цени и други бенефиции.
Ветувањата ги замаглија идеолошките линии, а политиката доминирана од две партии го охрабри создавањето алтернативи. Неколку понови партии – две од централно-десничарската и две од левичарската – би можеле да се појават како клучни фактори, доколку ниедна поголема партија не освои мнозинство.
Но, аналитичарот Лутфи Дервиши смета дека тоа сценарио е малку веројатно.
„Тоа е кампања без дебата и резултати без изненадувања“, рече тој. „Изборите нема да ја потресат сегашната сцена – ниту системот ниту главните актери.“
Корупција и правда
И покрај значителното подобрување на Албанија во индексот на корупција на Транспаренси Интернешнл – искачување од 116-то место во 2013 година на 80-то место во рангирањето во 2024 година – корупцијата останува Ахилова пета на земјата и камен на сопнување за европска интеграција.
Сèопфатните судски реформи започнати во 2016 година со поддршка од ЕУ и САД доведоа до истраги и гонења на високи функционери. Неколку поранешни министри, градоначалници и високи функционери се затворени, додека други се соочуваат со тековни истраги.
И покрај ветувањата за почисто управување, обете главни партии предлагаат кандидати кои се соочуваат со обвинувања за корупција.
Самиот Бериша е обвинет за корупција и чека судење. Во 2021 година, владата на САД му забрани нему и на неговите блиски роднини да влезат во земјата поради наводна корупција. Обединетото Кралство го стори истото во 2022 година.
Минатиот октомври, Илир Мета, поранешен претседател и сегашен шеф на левичарската Партија на слободата на Албанија, која е во сојуз со Бериша, беше уапсен под обвинение за корупција. Тој се кандидира за парламентарно место во Тирана.
Градоначалникот на главниот град, Ерион Велиај, висок социјалистички функционер, беше приведен во февруари во рамките на истрага за корупција поврзана со јавни средства. Тој не се кандидира за реизбор. Сите обвинети негираа дека сториле нешто лошо.
Додека социјалистите на Рама ја преземаат заслугата за реформираното судство, Бериша вети дека ќе го распушти, опишувајќи го како алатка на селективната правда на владата на Рама.
ТикТок, „буф од мочуриштата“ и „главниот гангстер“
Социјалните медиуми станаа главно средство за водење кампања. Рама е домаќин на дневни преноси во живо на Фејсбук за да се вклучи со гласачите. Бериша го стори истото, иако поретко.
Владата воведе 12-месечна забрана за TikTok, наведувајќи загриженост за поттикнување и онлајн малтретирање. Опозициските партии го осудија потегот како цензура.
Кодексот на однесување воведен од албанскиот омбудсман за поттикнување на етичко водење кампања пропадна бидејќи политичкиот дискурс стануваше сè потоксичен. Рама го опиша Бериша како „буф од мочуриштата“ – метафора за корупција – додека Бериша го нарече Рама „главен гангстер“.
Минатата година, изборите во Албанија честопати беа обележани со нерегуларности, вклучително и купување гласови и манипулација со гласачки ливчиња.
Повеќе од 570 меѓународни набљудувачи ќе ги следат овогодишните парламентарни избори, истакнувајќи го интересот на меѓународната заедница за обезбедување кредибилен и транспарентен процес.
