Европски експерти: Западен Балкан останува потенцијален извор на нестабилност

Европските експерти предупредуваат дека иако Западниот Балкан не е меѓу најверојатните точки на конфликт во 2026 година, регионот останува потенцијален извор на нестабилност. Политиката на Србија кон Косово и сепаратистичката политика на Република Српска се наведуваат како главни ризици.

Ова го покажува обемната студија „Глобални ризици за ЕУ“, која за прв пат систематски ги мери перцепциите на европските експерти за заканите со кои се соочува Унијата, истакнувајќи ја ЕУ како ранлива не на една криза, туку на истовремени шокови што влијаат на инфраструктурата, соседните региони и самата безбедносна архитектура.

Покрај потенцијалната нестабилност на Балканот, студијата ги истакнува како најсериозни ризици за ЕУ ​​хибридните напади врз критичната инфраструктура, вклучително и саботажа на енергетските и дигиталните мрежи, како и развојот на војната во Украина, особено сценарио за прекин на огнот според руските услови. Меѓу водечките закани е можното слабеење или повлекување на безбедносните гаранции на САД за Европа, што експертите го оценуваат како поверојатно од директен воен судир меѓу НАТО и Русија. Дополнителни ризици доаѓаат од зголемените тензии во Индо-пацифичкиот регион, конфликтите на Блискиот Исток и Северна Африка со импликации за миграцијата и внатрешната безбедност, како и од континуираната нестабилност во делови од Африка, што би можело да ги поткопа долгогодишните напори на ЕУ за стабилизација.

Мапа на ризици за 2026 година

Мапата на ризици за 2026 година покажува силна концентрација на загриженост околу хибридното војување, војната меѓу Русија и Украина и сигурноста на безбедносните гаранции на САД. Комбинирајќи ја веројатноста и влијанието, пет сценарија се издвојуваат како високоризични за безбедноста на ЕУ во 2026 година: деструктивен хибриден напад врз критичната инфраструктура на ЕУ; прекин на огнот во Украина под услови поволни за Русија; повлекување на САД од безбедносните гаранции за европските сојузници; нови руски воени дејствија во соседните земји на ЕУ кои не се членки на НАТО; воен конфликт низ Тајванскиот теснец помеѓу Кина и Тајван.

Земени заедно, овие резултати ја истакнуваат ЕУ како најранлива не на една голема војна, туку на преклопувачки шокови кои истовремено влијаат на нејзината инфраструктура, соседните региони и нејзиниот главен гарант за безбедност. Според предложената мапа, ризиците за безбедноста на Бугарија се оддалечени.

Хибридна војна – најверојатната закана

Хибридната војна е најверојатната закана за ЕУ ​​и еден од ризиците со најголемо влијание. Деструктивен хибриден напад врз критичната инфраструктура на ЕУ – подводна саботажа, прекини на електричната мрежа или слични дејствија – се оценува како најверојатно сценарио и едно од најштетните за безбедноста на Унијата. Експертите јасно очекуваат непријателските држави и нивните полномошници да продолжат да ги тестираат европските кабли, цевководи и мрежи и се сомневаат дека сегашните мерки за отпорност на ЕУ се доволни.

Центарот на гравитација на ризикот ги комбинира конвенционалните воени дејствија со напади врз енергетските, дигиталните и транспортните системи, што укажува дека одвраќањето и одбраната сега зависат подеднакво од редундантноста, заштитата и брзото закрепнување како и од класичните воени инструменти.

Русија останува во центарот на загриженоста

Сценаријата поврзани со Русија остануваат во сржта на безбедносните загрижености на ЕУ. Прекинот на огнот во Украина поволен за Русија е високо рангиран и по веројатност и по влијание, што го прави едно од сценаријата со најголеми импликации за безбедноста на ЕУ. Експертите со тоа потврдуваат дека безбедноста на Украина е тесно поврзана со безбедноста на ЕУ.

Безбедноста на ЕУ е директно загрозена од мировен договор што би ги зацврстил територијалните придобивки на Москва, би ја наградил агресијата и би ја поткопал долгорочната одржливост на Украина како суверена и демократска држава. Мир по вкус на Русија, исто така, би сигнализирал дека ЕУ не е во можност да го обликува сопственото безбедносно опкружување или да ги одврати идните закани од Русија.

Втора година по ред, експертите известуваат за висок ризик од нова руска воена акција кај соседите на ЕУ кои не се членки на НАТО – опција оценета како поверојатна од директна конфронтација меѓу НАТО и Русија и речиси исто толку штетна за безбедноста на ЕУ. Веројатната целосна потчинетост на грузиската влада на агенда насочена од Русија дополнително ги зголемува овие загрижености. Заедно, овие проценки покажуваат дека експертите очекуваат Русија да продолжи да ги прецртува безбедносните линии под прагот на отворена војна со НАТО, постепено еродирајќи ја безбедноста на државите на источниот дел од ЕУ.

Трансатлантскиот однос како ранливост

Трансатлантскиот однос открива сериозни ранливости. Директната војна меѓу НАТО и Русија и употребата на нуклеарно оружје од страна на Русија се двата највлијателни, но и најмалку веројатни сценарија. Спротивно на тоа, повлекувањето на САД од безбедносните гаранции за европските сојузници останува исто толку влијателно како и заканата од руското нуклеарно оружје.

За експертите, поверојатниот шок во 2026 година не е целосна војна со Русија, туку слабеење на американската одбрана. Ова укажува на структурна ранливост во европската безбедносна архитектура: главниот сојузник сè повеќе се перцепира како извор на ризик. Резултатите индиректно ја поддржуваат дебатата за европските одбранбени капацитети: додека сегашните обврски на НАТО, поддржани од САД, продолжуваат да ја одвраќаат руската агресија, ЕУ е далеку од тоа да може да ги замени американските гаранции на краток рок.

Индо-пацифички регион

Тензиите во Индо-пацифичкиот регион се сè повисоко на агендата за ризик на ЕУ. Воен конфликт преку Тајванскиот теснец помеѓу Кина и Тајван е ризик со големо влијание. Експертите сметаат дека агресивните кинески дејствија во Јужното Кинеско Море се поверојатни, но помалку штетни за ЕУ. Директниот воен судир меѓу САД и Кина останува класичен ризик со мала веројатност, но исклучително големо влијание.

Овие проценки сугерираат дека експертите од ЕУ не очекуваат САД да ескалираат во целосна војна во одбрана на Тајван и дека кризите во регионот се перцепираат главно низ призмата на економски превирања и доверба во сојузите.

Блискиот Исток и Северна Африка

Нестабилноста на Блискиот Исток и Северна Африка влијае врз безбедноста на ЕУ главно преку секундарни ефекти. Неуспехот на прекинот на огнот меѓу Израел и Хамас се оценува како едно од најверојатните сценарија за 2026 година, но со умерено влијание врз ЕУ. Пошироката ескалација на конфликтот меѓу Израел и Иран е помалку веројатна, но поштетна. Нападите на Хутите врз воената операција на ЕУ ASPIDES, која ја штити слободата на пловидба во Црвеното Море, се оценуваат како умерен ризик.

Нерегуларната миграција во големи размери, терористичките напади со голем број жртви во ЕУ и зајакнатите мрежи за трговија со дрога спаѓаат во категоријата со среден ризик и се сметаат за сериозни предизвици за внатрешната безбедност и кохезија на ЕУ. Миграцијата, особено, може да се инструментализира во поларизирани политички конфликти.

Конфликти надвор од непосредното соседство

Конфликтите надвор од непосредното соседство на ЕУ често се оценуваат како веројатни, но со поограничени последици. Територијалната фрагментација во Судан, колапсот на федералниот систем во Сомалија и меѓудржавните конфликти на Рогот на Африка имаат голема веројатност, но ниско до умерено влијание. За ЕУ, главниот ризик е продлабочувањето на безбедносниот вакуум што ги поткопува годините инвестиции и го тестира нејзиниот кредибилитет како долгорочен партнер.

Колапсот на државата во Либан, обновеното насилство во Либија и Мозамбик, конфронтацијата меѓу Индија и Пакистан и војната на Корејскиот Полуостров се оценуваат како далечни ризици за безбедноста на ЕУ во 2026 година.

Поблиску до територијата на ЕУ, потенцијалниот конфликт на Западен Балкан – или преку ескалација меѓу Косово и Србија или преку сепаратистички притисок од Република Српска во Босна и Херцеговина – е рангиран ниско и по веројатност и по влијание.