Никошур Дан, математичарот што го пресмета својот пат до претседателската палата на Романија

Проевропскиот градоначалник на Букурешт, Никушор Дан, победи денес во вториот круг од претседателските избори во Романија, според конечните резултати.

Кандидатот на крајната десница на претседателските избори во Романија, Ѓорѓе Симион, доцна синоќа го призна поразот во вториот круг од изборите.

„Тој (Дан) победи на изборите, романскиот народ ја изрази својата волја“, рече Симион, кој вети дека ќе „ја продолжи борбата“.

Кој е Никушор Дан?

Никушор Дан внимателно ги бира зборовите додека зборува, како судбината на цивилизацијата да зависи од секоја реченица што ќе ја изговори.

Но, можеби тој е најголемата надеж на Западот да ја задржи Романија, пишува Политико.

Градоначалникот на Букурешт, борец против корупцијата, 55-годишниот Никушор Дан, се кандидираше за претседател на шестата најнаселена земја во Европската Унија – избори кои веќе предизвикаа уставна криза и жестоки реакции од истакнати личности од администрацијата на поранешниот американски претседател Доналд Трамп.

Претседателските избори во Романија, закажани за декември минатата година, беа откажани поради тврдења за руско мешање, сомнително финансирање и многу контроверзна кампања на TikTok која наводно неправедно го промовираше малку познатиот пријателски настроен кон Москва крајно десничарски аутсајдер, Калин Ѓордеску.

Американскиот потпретседател Џ.Д. Венс и сојузникот на Трамп, Елон Маск, ја искористија Романија како студија на случај за она што го сметаат за зло на европската политика, осудувајќи ја забраната за кандидатурата на Џордеску како карикатура на демократијата.

Во интервју за Политико во март оваа година, Дан одлучи да не возвраќа на американските интервенции, за кои рече дека се резултат на недостаток на информации.

Венс и Маск, вели тој, едноставно немаат доволно информации за тоа што се случило за да проценат објективно, а тоа, додава тој, не е целосно нивна вина.

Според него, тие биле под влијание на бучната медиумска кампања на Ѓордеску, кој протестираше против одлуката за поништување на изборите и забрана за негово кандидирање – делумно затоа што романските власти не презентираа јавно доволно докази за да објаснат што тргнало наопаку.

„Тоа не изгледа добро за имиџот на Романија и мислам дека мораме сè да разјасниме“, рече Дан, одговарајќи на прашањето дали американските критики ѝ штетат на земјата.

Тие се слободни, додаде тој, да го искажат своето мислење.

„Мислам дека Романците се многу повеќе заинтересирани за тоа што кандидатите велат за иднината на Романија“, нагласи Дан.

На прашањето од „Политико“ дека крајната десница е во пораст во Франција, Германија, Австрија и Италија, меѓу другите земји, и дали Романија е следна, Ден повторно застана пред да ја понуди својата анализа.

„Мислам дека во романското општество постои незадоволство кое долго време е тлее“, рече тој од својата канцеларија во Букурешт, градот што го управува од 2020 година.

„Имаме голема маса луѓе кои сфаќаат и изразуваат дека работите не можат да продолжат вака. Има луѓе кои велат дека секоја алтернатива е подобра од сегашниот систем“, рече новиот романски претседател.

Дан е математичар по образование, кој двапати го освои максималниот број поени на престижната Меѓународна математичка олимпијада.

Тој е страствен љубител на филозофијата

Дан е јасен во својата поддршка за Украина против Русија и за зачувување на сојузите на Романија со Западот, вклучително и целосна посветеност на НАТО и ЕУ. Тој ги гледа Америка и Европа како природни сојузници.

„Соединетите Американски Држави и Европа се дел од истиот модел на цивилизација што е во конфликт со другите модели на цивилизација. Затоа мора да бидеме заедно во овој судир на цивилизации“, нагласува Ден.

Тој наведува дека во Романија има силни сеќавања за тоа што значи Русија.

„Мислам дека режимот на Путин се обиде да го дестабилизира демократскиот систем во Романија, како и во остатокот од овој дел од Европа. Тоа е дел од неговата хибридна војна против Европа“, истакнува Ден.

Тој стекна репутација на борец против корупцијата и човек кој го врати кредибилитетот на администрацијата на романската престолнина.

Но, тој изразува загриженост дека Трамп ја ублажува позицијата на рускиот претседател Владимир Путин во неговата потрага по мир во Украина и го повикува американскиот претседател да го избалансира својот пристап кон преговорите.

„Обидот да се постигне мир во Украина е сосема легитимен. Секој го сака тоа. Гледајќи ја реакцијата на американската администрација, гледаме голем притисок од украинската страна, но не гледаме сличен притисок од руската страна. Ако сте американската администрација и сакате да извршите притисок врз руската страна, можете да зборувате за финансиски казни, за цената на нафтата и сите тие работи – а ние тоа не сме го виделе“, верува Ден.

Тој истакнува дека начинот на кој ќе заврши војната во Украина ќе биде многу важен за идната безбедност на Романија и Европа.

Тој се опишува себеси како антисистемски политичар.

„Мислам дека луѓето во мене гледаат критичар на сегашниот политички систем, но и искреност што не ја препознаваат кај другите политичари. Според мене, личноста е поважна од програмата“, вели Ден.

Тој никогаш навистина не сакал да биде политичар, но на крајот ја основал партијата Алијанса за спасување на Романија (USR) – од чувство дека на земјата ѝ е потребен нов правец. Тој ја напушти партијата за да стане независен кандидат.

„Да не работев во политиката, ќе бев математичар. Многу луѓе не разбираат дека занимавањето со математика е многу блиску до еден вид уметност, еден вид литература. Тоа е процес на откривање и градење нешто во себе. Секако дека е многу рационално, но процесот на откривање често вклучува работа со потсвеста. Она што ме дефинира е големата љубопитност да се запознаам себеси, светот и мојата земја“, изјави Ден за Политико.

Освен во Букурешт, тој студирал математика и во Франција, каде што го напуштил во 1992 година и се запишал на престижната École Normale Supérieure, една од најпрестижните француски грандес училишта, каде што магистрирал.

Тој го завршил својот докторат по математика во 1998 година на Универзитетот Париз 13, со тезата „Courants de Green et prolongement méromorphe“ („Гриновите струи и мероморфното проширување“), според неговата официјална биографија.

Истата година се вратил во Букурешт, наведувајќи ги културните разлики и желбата да придонесе за промените во Романија.

Дан беше еден од основачите и првиот административен директор на училиште базирано на моделот на француското École Normale Supérieure, кое функционира во рамките на Институтот за математика на Романската академија. Од 2011 година, тој е професор по математика на тој институт.

Во 1998 година, Дан го основал здружението „Tinerii pentru Acțiu Civică“ („Млади за граѓанска акција“), со цел да собере илјада млади луѓе кои сакале да ја променат Романија, што била негова експлицитна цел кога се вратил во земјата.

Иако не ги постигна сите свои цели, здружението организираше два форума за млади луѓе кои студирале во странство, во 2000 и 2002 година, на кои присуствуваа неколку стотици луѓе. Како резултат на овие форуми, во 2000 година беше основано Здружението „Ad Astra“ (Здружение на романски истражувачи).

Во 2006 година, Дан го основал здружението „Спаси го Букурешт“ како реакција на уривањето на архитектонското наследство и изградбата на високи згради во заштитените букурешки населби, како и намалувањето на бројот на зелени површини во Букурешт.

Здружението беше вклучено во многу судски процеси, добивајќи 23 случаи против локалните власти во Букурешт.

Здружението, исто така, успеа да направи некои измени во 2009 година во законот за урбанистичко планирање.

Во 2000 година, Дан објави статија во списанието „Дилема“ во која го изрази своето отфрлање на „хомосексуалното однесување на јавни места во Романија“, опишувајќи го како „напад врз традиционалните вредности“ и „легитимен колективен идентитет“.

Овие изјави повторно станаа тема откако неговата политичка кариера појде по својот подем, особено за време на неговото многу публицирано заминување од УСР. Дан неколку пати се дистанцирал од своите претходни ставови, тврдејќи дека не е хомофобичен и дека неговото мислење за ова прашање се променило во следните години.

Во мај 2024 година, во пресрет на локалните избори, се појави наводен документ на Секуритате од јули 1988 година, во кој се детално опишани соработката на Дан со тајната полиција на режимот на Николае и Елена Чаушеску.

Документот содржел информации што Ден ги дал за неговите соученици кои учествувале на Меѓународната математичка олимпијада во 1987 и 1988 година.

Дан ја негираше автентичноста на документот, тврдејќи дека имал минимален контакт со властите во тоа време.

Националниот совет за истражување на архивите на Секуритате (CNSAS) го прогласи документот за фалсификат, наведувајќи неточни датуми, необични изрази и стил на пишување кој не бил во согласност со машините за пишување што ги користел Секуритате, вклучително и отсуството на дијакритички ознаки што биле карактеристични за автентичните документи од тој период.

Ден живее со својата долгогодишна партнерка, Мирабела, која е извршен директор во Рено.

Двојката доби ќерка во мај 2016 година и син во мај 2022 година.