ОЕЦД: Западен Балкан постигнува скромен напредок во економската конвергенција со Европската Унија

Западен Балкан и понатаму се соочува со предизвиците на економската конвергенција со Европската Унија, при што најновиот извештај на Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД) открива дека напредокот во последните две децении бил умерен и нерамномерно распределен меѓу клучните области.

Во извештајот насловен „Резултати од економската конвергенција на Западен Балкан 2025“, ОЕЦД истакнува дека бруто-домашниот производ (БДП) по глава на жител, измерен според паритетот на куповната моќ, во регионот во 2023 година изнесувал нешто под 40% од просекот на ЕУ. Иако ова претставува зголемување од околу 13 процентни поени во споредба со 2003 година, експертите оценуваат дека напредокот е ограничен со оглед на долгогодишната стратешка цел на регионот – приближување до економското ниво на ЕУ.

Економски раст – континуиран, но недоволен

Иако земјите од Западен Балкан бележат стабилен економски раст – со стапки кои постојано ги надминуваат просеците на ЕУ – тоа не било доволно за да се премости економскиот јаз. Според податоците на ОЕЦД, БДП по глава на жител во регионот се зголемил за 120% од 2003 до 2023 година, достигнувајќи 21.305 долари, наспроти 9.725 долари пред две децении.

Сепак, аналитичарите нагласуваат дека одржлив и инклузивен раст, кој ќе биде проследен со структурни реформи и модернизација, е неопходен за забрзување на економската конвергенција.

Пет кластери – нерамномерни резултати

ОЕЦД анализираше 35 индикатори групирани во пет стратешки кластери: инфраструктура и поврзаност, вештини, деловно опкружување, дигитална трансформација и зелена економија.

Инфраструктура и поврзаност: најголем напредок, но и натаму соочена со слабости

Најголем напредок е забележан во областа на инфраструктурата, особено поради инвестициите во дигитална инфраструктура, што резултира со високи стапки на поврзаност и мобилна пенетрација блиска до нивото на ЕУ. Сепак, традиционалната транспортна и енергетска инфраструктура, особено железничката и термоелектраните на јаглен, остануваат слабости кои генерираат енергетски загуби и намалена ефикасност.

Вештини: најслаб кластер

Во областа на вештините, извештајот забележува најслаби перформанси, и покрај одреден напредок. Пазарот на труд покажува знаци на подобрување, но невработеноста, неактивноста – особено кај младите – и натаму се високи. ОЕЦД предупредува дека без значајни вложувања во образование, обука и преквалификација, регионот ќе остане ранлив на технолошките и економски промени.

Деловно опкружување: застој и континуирани бариери

Иако деловното опкружување е област во која Западен Балкан има најсилни резултати, напредокот во приближувањето кон ЕУ е минимален. Банкарскиот сектор бележи стабилност, а политиките за промоција на инвестиции се подобруваат, но достапноста на поволни финансии – особено за малите и средни претпријатија – и натаму е ограничувачки фактор. Притоа, корупцијата и сивата економија остануваат системски проблеми кои ги одвраќаат инвеститорите.

Дигитална трансформација: силен потенцијал и зголемена поврзаност

Дигиталната трансформација е втората најсилна категорија, со висока интернет-пенетрација и развој на ИТ-секторот, кој станува важен двигател на економскиот раст. Поврзаноста на граѓаните и деловните субјекти се приближува до нивоата на ЕУ, што дава надеж за поинтензивно користење на технологиите за подобрување на продуктивноста и јавните услуги.

Зелена економија: значително заостанување

Најголемото разочарување, според ОЕЦД, доаѓа од перформансите во областа на зелената економија. Наместо конвергенција, регионот бележи влошување. Политиките за намалување на емисиите на јаглерод се во почетна фаза, а користењето на природните ресурси останува неефикасно. ОЕЦД нагласува дека оваа состојба не само што го оддалечува регионот од ЕУ, туку и ја загрозува одржливоста на економскиот раст.

Заклучок: потребни се амбициозни реформи

ОЕЦД во својот извештај подвлекува дека економската конвергенција со ЕУ останува стратешка императивна цел за Западен Балкан. За да се надмине сегашната стагнација, потребни се амбициозни, долгорочни реформи во образованието, зелената транзиција, иновациите и борбата против корупцијата.

Регионот има значителен потенцијал, но за да го реализира, ќе мора да ја зголеми институционалната ефикасност, да инвестира во човечкиот капитал и да обезбеди поинклузивен раст кој нема да ги остави одредени општества и заедници зад себе.