Сега е јасно зошто Брчко е рај за трговците со деца

На почетокот на неделава во куќа во Брчко беа пронајдени 31 дете на возраст од неколку месеци до 12 години. Јавноста беше шокирана од информациите што се појавија во медиумите дека наводната градинка, која според првичните информации функционирала како фронт за организирана трговија со деца, функционирала од 2018 година, а никој од надлежните или граѓаните на таа населба во Брчко не реагирал, пишува во анализата на Дојче Веле.

Окружното обвинителство соопшти дека дванаесетгодишно девојче заедно со две помлади девојчиња побарале помош на улица, по што полицијата пронашла куќа во која ги затекнала малолетните деца во нехигиенски услови.

„Децата не се идентификувани, немаме сигурни информации за децата или кои се нивните родители. „Тројцата лица за кои е предложен притвор се од Босна и Херцеговина“, вели Радмило Ивановиќ, вршител на должноста главен обвинител на округот во кој е градот Брчко.

Децата се привремено сместени во хотел во Брчко, бидејќи во населбата нема центар за социјална работа или слична институција од тој тип што би можела да обезбеди соодветна помош.

Иако се уште нема потврда, неофицијални информации говорат дека се работи за деца Роми од Србија, Хрватска и некои други соседни земји, поради што во случајот се вклучија и меѓународни полициски агенции.

На двајца од уапсените веднаш им е одредена мерка притвор – сопственичката на куќата Захида Ѓонго (72) и нејзиниот син Алија, за кој медиумите пишуваат дека е брат на судски полицаец во Брчко.

Во меѓувреме приведени се осум лица, а осомничените се товарат за сторени кривични дела „трговија со луѓе“, „трговија со деца“ и „запуштање или злоупотреба на дете“.

Хаснија има 108 внуци

Бизарната природа на целиот случај ја илустрира приказната за Хаснија Хасановиќ, која беше приведена и ослободена по сослушувањето, како што тврди таа, меѓу пронајдените деца се и нејзините внуци. Таа рече дека од шесте внуци со кои моментално живее, две од нив дала „на чување“ на сопственикот на куќата, за што платила 300 евра за 15 дена.

„Живеам во Брчко, со мене имам шест внуци. Овде живеам нормално, имам пари, децата и семејството ми праќаат пари. Имам 108 внуци, десет деца“, рече Хасановиќ во изјава за медиумите, наведувајќи дека претходно ги оставила во оваа куќа.

Неверојатно е, вели Ана Котур Еркиќ, адвокатка и активист за човекови права од Брчко, дека ниту еден центар за социјална работа во Бања Лука или во Хрватска, од каде што биле донесени децата, немал евиденција за ниту едно од овие многудетни семејства, а уште потрагично е ако тие ги имале тие информации и не преземале ништо за тоа.

„Приказната се сведува на ова: дајте им детски додаток и не допирајте ги“, вели таа, наведувајќи ги како пример за расипан систем случаите кога правото на детски додаток станува условено со испраќање на децата на училиште.

„Значи, ако пратите дете Ром на училиште и донесете потврда, ќе добиете пари. Но, никој не излегува на терен за да види дали тој родител го тепа тоа дете, дали се грижи за тоа дете, дали го шишале и избањале“, вели Котур Еркиќ, потсетувајќи дека за овој случај во 2018 година е поднесена пријава за единаесет деца, но тука се завршило.

Брчко поради својот статус е рај за трговците со луѓе

Брчко е единица на локалната самоуправа под суверенитет на Босна и Херцеговина, која формално е под заедничка управа на Република Српска и Федерацијата БиХ како владение, но со свои институции. Како таков, има релативно висок БДП по глава на жител во споредба со другите делови на земјата. Но, се соочува и со проблемот на сиромаштијата и маргинализацијата на одредени заедници, како што се Ромите, кои го сочинуваат мнозинството од децата пронајдени во овој случај.

Специфичниот статус на Брчко во некои случаи може да доведе до проблеми кога станува збор за координација со субјектите и да остави простор за помалку надгледувани области токму поради расцепканоста на власта, која може да се искористи за активности на криминални групи.

Шест од децата имале хрватски пасоши, но хрватската полиција соопшти дека овие деца не се водат како исчезнати во Хрватска, што го покренува прашањето или за владината негрижа или за автентичноста на документите.

„Криминалната истрага е сложена бидејќи осомничените се дел од таканаречените мобилни групи на луѓе кои се движат од земја во земја и кои имаат различно државјанство“, коментираше хрватскиот министер за внатрешни работи Давор Божиновиќ, уверувајќи дека сите полициски агенции во регионот и пошироко сега работат заедно за да ги откријат деталите.

„И во тој јаз во комуникацијата меѓу ентитетите организираниот криминал најде простор“, вели Котур Еркиќ, посочувајќи го фактот дека повеќето пронајдени деца се девојчиња.

Деца за Западна Европа

Локацијата на областа го прави Брчко стратешка точка бидејќи се наоѓа во близина на меѓународната граница и на раскрсницата на патиштата што го поврзуваат Западен Балкан со Европската Унија.

„Затоа јас лично верувам дека овие деца не биле наменети, многу е грдо тоа да се каже, за пазарот на нашиот регион. Напротив, требало да влезат во Хрватска, а подоцна да стигнат и во Западна Европа, бидејќи на тој простор децата вредат многу повеќе. Повторувам уште еднаш, многу грди квалификации, но тоа е само така“, вели за ДВ Игор Јуриќ, директор на Центарот за исчезнати и злоупотребени деца во Србија и иницијатор за воведување на системот „Најди ме“.

Сега клучно е да се најдат родителите на овие деца, предупредува Јуриќ, иако досега никој не се огласил, што го наметнува прашањето за нивно соучесништво во овој случај.

„И многу е важно да се знае, имаме пример дека, очигледно, во сето тоа учествувале и луѓе од институции, што покажува дека се работи за сериозни пари. Треба да откриеме кои се организаторите, иако е тешко да се стигне до врвот на пирамидата во организираниот криминал“, вели Јуриќ, предупредувајќи на фактот дека овие деца се пронајдени случајно и дека ова е само врвот на ледениот брег.

„Прашање е колку деца поминале низ таа куќа, која по ред е оваа група и каде завршија сите тие деца. Секое дете во овие случаи има своја ‘цел’. Некои се дадени на посвојување, некои се назначени да бидат експлоатирани за труд, а големиот број најдени девојчиња покажува дека тие биле наменети да бидат жртви на сексуална експлоатација“, предупредува Јуриќ.

Систематско прикривање

Истовремено, уривањето на општествената реалност во која во центарот на градот се наоѓа објект со малтретирани деца на возраст под 12 години, ги покажува ужасните контури на нечовечноста и гнил систем во кој нема никаква форма на заштита, освен онаа на хартија. Или во крајна линија е системско прикривање?

Изјавата на градоначалникот на Брчко, Синиша Милиќ дека е „загрижувачки колку време е ова во соседството без никој да внимава“ ја покажува вистинската состојба на свеста на општеството.

„Ова е последица на низа проблеми што ги доживуваме, наидуваме на такви страшни работи што нашата невнимание оди во друга насока, да кажеме дека се припадници на некоја друга етничка заедница, дека не ни е грижа за тоа. Веќе немаме емпатија, без разлика дали се работи за нечија среќа или болка“, вели Смиљана Вовна, професорка по социологија од Тузла.

Судските постапки траат со години

Нашите соговорници се согласуваат дека зад овој случај во Брчко, најверојатно, стои организирана трговија со деца, на што укажуваат сите досега достапни факти – од пронајдените документи, географската локација и близината на меѓународната граница до специфичниот административен статус во БиХ, а истрагата ќе покаже дали некои владини структури се соучесници во овој случај.

Во 2023 година, 26 лица беа осудени за злосторства за трговија со луѓе. Сепак, во извештајот на Европската комисија за БиХ од минатата година се наведува дека судските постапки генерално траеле со години, но позитивно е што судството почнува да изрекува сè построги казни за овие злосторства.

Но, разочарувачки е што државата не презема никакви чекори кон изработка на нов акциски план за заштита на децата, со оглед на тоа што претходниот истече во 2018 година. Според тоа, нема официјални податоци за питачење или насилство врз деца.