Skip to content
Една изјава, многу прашања. Доналд Трамп јавно навестува „голем напредок“ за Украина, а зад кулисите се црта скица за алтернатива на НАТО—формула со „Член-5 вкус“, но без формално членство.
Ако звучи како историски компромис, тоа е затоа што таквите компромиси секогаш изгледаат едноставни на хартија и сложени во реалноста. Утре, на 18 август 2025, Зеленски и европските лидери влегуваат во Белата куќа со јасна дилема: може ли Киев да добие реални гаранции, без да плати територијална цена?
Сосем во стилот на преговори што ги менуваат насловните страници, Трамп објави дека средбата со Путин на Алјаска била „одлична“, а неговиот специјален пратеник Стив Виткоф додаде дека Москва принципиелно прифаќа силни безбедносни гаранции за Украина. Преведено: западните сојузници би ставиле политичка тежина зад одбрана на Украина, слично на НАТО-Член 5. Но токму тука е првата пукнатина—членот 5 е обврска на сојуз, не на ад-хок договор. Кој ќе потпише? Кој ќе ратификува? И на што, точно, обврзува?
Вториот слој е уште чувствителен: територијата. Виткоф вели дека „Путин направил некои отстапки“ за окупираните региони, но дека Доњецк останува клучна спорна точка. Сепак, наводите од Енкориџ дека Москва бара целосно повлекување на Украина од Доњецк и Луганск за „замрзнување“ на фронтот оставаат впечаток на позната формула: тивок мир со висока цена. Украинската јавност и институции ли би го прифатиле тоа? Европа—особено земјите на источниот фронт—дали би го поддржале?
Во вакви мигови, стилот на американската дипломатија често ја надминува суштината. „Голем напредок“ може да значи пробив, но може да биде и порака до домашната публика пред прес-конференција. Вистинскиот тест е правен и воен: дали гаранциите би биле договор со сила на меѓународен договор, дали би важеле автоматски, и дали би подразбирале брза воена реакција или само засилена помош и санкции?
Путин одамна се противи на украинско членство во НАТО; затоа „Член-5-без-НАТО“ изгледа како златна средина. Но средините во војни ретко се стабилни. Ако гаранциите не се железни, ризикот за Киев е нов „замрзнат конфликт“ со западна реторика и ограничена одвратна моќ. Ако се железни, Москва ќе ги третира како де-факто проширување на НАТО—со сите последици. Тоа е тесниот коридор во кој утре ќе чекорат Зеленски и европските лидери во Вашингтон.
Она што ќе го дознаеме на 18 август е дали „напредокот“ е архитектура на безбедност што живее надвор од НАТО, или само наслов пред уште еден долг круг преговори. До тогаш, единствено извесно е дека зборот „гаранции“ звучи охрабрувачки—додека не го прочитате ситниот фонт.
