Skip to content
Во Ташкент оваа недела се одржа Третиот Економски форум ЕУ–Централна Азија, кој донесе нови инвестиции, шест значајни договори и јасен сигнал за забрзано продлабочување на економската соработка меѓу двете региони. Настанот претставува уште една пресвртница во година која веќе ја подигна стратешката партнерска рамка на повисоко ниво.
Форумот следеше по самитот ЕУ–Централна Азија во Самарканд, министерската средба во Ашхабад и официјалната посета на претседателот на Узбекистан, Шавкат Мирзијоев, во Брисел. Токму оваа динамична дипломатска година ја дефинира 2025 како „Година на Европа“ за регионот, како што истакна еврокомесарот Јозеф Сикела.
На собирот учествуваа деловни лидери, инвеститори и владини претставници од 32 држави. Европската делегација беше предводена од еврокомесарите Јозеф Сикела и Марта Кош. „Преминуваме од потенцијал кон реализација – во дигиталната поврзаност, чистата енергија и транспортот. Денес најавив три нови договори за критични суровини кои ќе отворат можности за двете региони,“ изјави Сикела за Euronews.
Потпишани договори вредни речиси 100 милиони евра
На форумот беа официјализирани шест големи договори во вредност од речиси 100 милиони евра, насочени кон екологија, дигитални податоци, суровини и безбедност:
- DATA4CRM (7,5 милиони евра) – модернизација на геолошките податоци за привлекување инвеститори.
- SECURE CRM (3 милиони евра) – зголемување на транспарентноста во синџирите на снабдување со критични суровини.
- GROW CRM (3 милиони евра) – развивање нови проекти за критични суровини со ЕБОР.
- Проект „Аралско Море“ (8,8 милиони евра грант + 40 милиони евра кредити) – обновување на деградираните екосистеми.
- BOMCA (12 милиони евра) и CADAP (18 милиони евра) – зајакнување на граничната безбедност и борбата против трговијата со дрога.
Потпретседателот на Европската банка за обнова и развој (ЕБОР), Матео Патроне, истакна дека банката досега инвестирала речиси 21 милијарда евра во 1.227 проекти во регионот, додавајќи дека новиот заеднички договор од 3 милиони евра ќе овозможи одржлив развој на рударството на критичните суровини. „Овој сектор е клучен за зелената транзиција, а регионот има огромен потенцијал,“ нагласи Патроне.
Еврокомесарот Сикела додаде дека партнерството носи придобивки за сите: „Заедничките проекти ќе создадат работни места, нови вредносни синџири и економски раст во Централна Азија, а истовремено ќе ја зголемат економската безбедност и отпорност на Европа.“
Реформите во регионот привлекуваат глобално внимание
Вилијам Томпсон, раководител на Евроазискиот оддел во ОЕЦД, го оцени форумот како еден од најзначајните дипломатски економски настани за регионот. Тој потсети дека неодамнешниот Договор за проширено партнерство меѓу ЕУ и Узбекистан значително го подобрува пристапот на земјата до европскиот пазар. „Од 2017 година, реформите во Узбекистан се движат со импресивно темпо и привлекуваат сериозно внимание. Денес беа најавени шест нови проекти, меѓу кои и еден за регионот на Аралското Море,“ рече Томпсон.
Извршната директорка на Меѓународниот трговски центар (ИТЦ), Памела Кок-Хамилтон, оцени дека подобрената регионална интеграција и транспортните коридори ќе ја променат динамиката на евроазиската трговија. Таа посочи дека Транскаспискиот коридор ќе биде „голем пресвртник“ и дека дигитализацијата мора да се забрза за регионот да ги искористи новите економски можности. Дополнително, таа го нагласи значењето на членството во СТО и отворениот, правила-базиран трговски систем за зголемување на довербата на инвеститорите.
Од декларации кон конкретни резултати
Форумот во Ташкент покажа дека партнерството меѓу ЕУ и Централна Азија влегува во нова фаза – од политички декларации кон реални проекти. Новите инвестиции, инфраструктурни иницијативи и договори за критични суровини и зелена енергија создаваат посилна основа за долгорочен економски раст.
Двете страни сега се фокусираат на практична имплементација и одржлива поврзаност, со очекување дека 2025 ќе стане година на пресврт во евроазиската економска интеграција.
