Европа остана сама

Европејците со години се залажуваа со уверувањето дека американскиот претседател Доналд Трамп, иако непредвидлив и недоследен, сепак е некој со кого на крајот може да се излезе на крај. Таа претстава беше удобна, но се покажа како целосно погрешна, пишува Foreign Policy во своја анализа.

Од говорот на американскиот потпретседател Џ. Д. Венс на Минхенската безбедносна конференција во февруари, во кој отворено ја омаловажуваше Европа, до новата американска Стратегија за национална безбедност објавена на 4 декември, администрацијата на Трамп систематски промовира единствен пристап кон Европа. Тој пристап се темели на давање предност на американско-руските односи и на поттикнување поделби внатре во самиот европски континент.

Угодување на Белата куќа

Во тој процес значајна улога имаат националистичките и крајно десничарските сили, кои денес уживаат поддршка и од Москва и од Вашингтон. Време е Европа да сфати дека, кога станува збор за војната во Украина и безбедноста на континентот, во најдобар случај е оставена сама на себе. Во најлош случај, таа се соочува со двоен предизвик: Русија на исток и Трамповите Соединети Американски Држави на запад.

Секојпат кога Трамп или членови на неговата администрација ја напаѓаа Европа, вклучително и Украина, европските лидери реагираа воздржано, обидувајќи се да не ги нарушат односите и истовремено да ѝ угодат на Белата куќа. Тоа го сметаа за разумна тактика, обид да се искористат суетата и непредвидливоста на Трамп за да се задржи во рамките на трансатлантското партнерство.

Но, секојпат кога Трамп посериозно ќе се фокусираше на војната во Украина, застануваше на страната на Русија. Од ситуацијата во која украинскиот претседател Володимир Зеленски во февруари беше под притисок во Овалната соба, преку срдачниот пречек на Владимир Путин на Алјаска во август, па сè до мировниот план од 28 точки кој повеќе личи на документ напишан во Москва отколку на предлог на неутрален посредник.

Губитничка стратегија

Европејците секојпат го примаа ударот, опседнати со одржување на привидот на соработка со Вашингтон. Му го свртуваа и другиот образ на Трамп толку многу пати што се поставува прашањето дали воопшто им остана уште некој.

Европа, сепак, се обложи на губитничка стратегија, надевајќи се на поинаков исход и покрај постојаното повторување на истите обрасци. Кога станува збор за Европа, Украина и Русија, администрацијата на Трамп беше извонредно доследна.

Трамп сака војната во Украина да заврши, пред сè затоа што ја гледа како пречка за нормализација на американско-руските односи, а особено за планираните бизнис-договори меѓу неговите соработници и кругови блиски до Кремљ.

Тоа совршено се вклопува во неговиот поглед на светот како арена на империјална соработка. Либералниот светски поредок, според таа визија, е минато, го заменува законот на посилниот. Наместо класично натпреварување меѓу суперсилите, Трамп сака империјална соработка со Русија и Кина, додека остатокот од светот, вклучувајќи ја и Европа, се наоѓа на „колонијалното мени“.

Опасни сојузници и разорување на Европа

Стратешки, во тоа може да се најде одредена краткорочна логика. Идеолошки, тоа се совпаѓа со поддршката за крајно десничарските партии и влади во Европа и пошироко. Тие сили не само што ги делат националистичките и општествено конзервативни ставови на движењето MAGA, туку и активно работат на поделба на Европа и поткопување на европските интеграции, додека дел од десниот центар им служи како „корисни идиоти“ преку соработка со нив.

Нема ништо помалку патриотско од таканаречените суверенисти во Европа кои го уништуваат европското единство, а истовремено соработуваат со Русија.

Визијата изложена во новата американска Стратегија за национална безбедност не нуди конкретни политики кон Европа, но пораката е јасна: единствената замислива трансатлантска врска е онаа меѓу крајно десничарските сили, во која „алфа“ Американците доминираат над своите европски поданици. Тоа е пресликана верзија на стратегијата што Русија на Путин со години ја спроведува кон Европа.

Време Европа да ја преземе контролата

Ако Трамп сè уште не ја потчинил Европа целосно на своите желби, тоа не е резултат на умешна европска стратегија. Угодувањето на Трамп, подароците и кралските вечери нема да ја спасат ниту Украина ниту трансатлантските односи. Истото важи и за паничната дипломатија, аџилаците во Вашингтон или алтернативните мировни планови.

Ако Трамп сè уште не ја реализирал својата визија, тоа е само затоа што Путин сè уште се прави недостижен. Но, да се смета дека рускиот претседател постојано ќе ги поткопува американско-руските договори не може да биде европска безбедносна стратегија.

Европската сила и клучните полуги

Добрата вест е дека постои критична маса европска јавност и влади кои разбираат дека европската безбедност се брани во Киев. Во таа група спаѓаат Германија, Франција, Велика Британија, Полска, нордиските и балтичките земји, Холандија, Шпанија, па дури и Италија.

Сите тие сфаќаат дека рускиот империјален војнички поход започнува со Украина, но таму не завршува, и дека капитулацијата на Киев би ги ослободила руските ресурси за отворање нови фронтови. Втората добра вест е дека Европа ги држи клучните полуги во свои раце.

Откако Трамп ја презеде функцијата, американската поддршка за Украина пресуши. Европа е таа што располага со поголемиот дел од замрзнатите руски средства, воведува болни санкции, економски ја одржува Украина и обезбедува најголем дел од воената помош. Благодарение на европските инвестиции, одбраната на Украина сè повеќе се потпира на сопствената домашна индустрија.

Безбедносна дилема

Сепак, сликата не е целосно розова. САД и понатаму се клучни за Украина и за Европа, особено поради разузнавачките податоци што ѝ овозможуваат на Украина да пресретнува руски напади и да идентификува цели длабоко на територијата на Русија. Покрај тоа, САД профитираат од продажбата на оружје кое Европејците го купуваат за Украина – оружје што Европа самата не го произведува во доволни количини.

Ова укажува на поширока загатка: Европа се обидува да ја намали својата ранливост преку зголемување на одбранбените трошоци, но тоа често значи купување американско оружје. Така, краткорочно ги намалува ризиците, но по цена на зголемена долгорочна зависност од партнер кој таа зависност сè почесто ја користи како средство за притисок.

Што ѝ недостига на Европа?

Иако Европа располага со алатки за да спречи капитулација на Украина, ѝ недостигаат два клучни елемента. Првиот е способноста да се фокусира на јасна стратешка цел. Европските лидери теоретски ја разбираат долгорочната стратегија, но во практика често се заглавуваат во краткорочни и парцијални интереси.

Најдобар пример за тоа се кратковидите ставови на Белгија и Европската централна банка околу користењето на замрзнатите руски средства за помош на Украина. Иако постојат финансиски и правни ризици, тие се неспоредливи со политичките, економските и безбедносните трошоци што би следеле доколку Украина падне.

Потребна е самостојност

Вториот елемент е храброста. Европските лидери треба да соберат храброст да заминат во Вашингтон, учтиво да му се заблагодарат на Трамп за неговите „мировни“ напори и да го уверат дека светот има доволно други конфликти што бараат негово внимание.

Пораката треба да биде јасна: „Што се однесува до Украина, ние можеме сами да се справиме. Сè што бараме е продолжување на размената на разузнавачки информации и дозвола за купување оружје додека не ги изградиме сопствените капацитети.“

Европа не може да вети дека денес ќе ја заврши војната, но може да се обврзе на создавање услови за одржлива безбедност на континентот. А ако ласкањето и понатаму е неопходно, Европа секогаш може да го увери Трамп дека, кога еднаш ќе дојде мирот, со задоволство ќе му посвети споменик, плоштад или некаква сјајна, златна награда.