Skip to content
„Противпожарната“ моќ на Европа врз Соединетите Држави постои, но таа станува ефикасна само кога е обединета и се користи стратешки. Ако Европа не успее да се обедини и да возврати, ризикува сопствените средства, пазари и политички институции да бидат искористени против неа.
Мајда РУГЕ (Foreign Policy)
Соочени со политичките и економските напади на американскиот претседател Доналд Трамп во текот на изминатата година, европските лидери одговорија со ласкање, кралски приеми и ветувања за купување повеќе оружје и американски течен природен гас. Но, додека многумина мислеа дека ја пронашле формулата за „владеење“ на Трамп, нападите на САД врз Европа само се намножија со текот на времето. Минатиот месец, тоа беше мировниот предлог од 28 точки за војната меѓу Русија и Украина, презентиран без консултација со Киев. Сега, Стратегијата за национална безбедност на САД тврди дека Европа е во „економски пад“ и доживува „цивилизациско уништување“ со отворено поддржување на партии непријателски настроени кон ЕУ.
Овие акции не се неповрзани импулси. Земени заедно, тие се вклопуваат во стратегија насочена кон остварување на геоекономските амбиции на администрацијата на Трамп: целосна регулаторна слобода за технолошките компании од Силиконската долина во Европа и трговско ресетирање со Русија на сметка на украинскиот и европскиот суверенитет.
И желбата на администрацијата на Трамп да ја отвори Русија за американски инвестиции и нејзината желба да ја задржи Европа отворена за американските технолошки гиганти бараат ист услов: фундаментално слабеење на ЕУ. Во овој процес, европските крајно десничарски партии не се само идеолошки сојузници, туку и клучен дел од бизнис-планот.
Европските набљудувачи се загрижени од многу аспекти на мировниот предлог на Трамп за Русија и Украина. Но, еден нов детаљ е особено загрижувачки. „Волстрит џурнал“ неодамна објави дека преговарачите на Трамп повеќе не сакаат да ги користат замрзнатите руски средства за обнова на Украина. Наместо тоа, тие ги гледаат средствата како инвестициски капитал за поширока економска реинтеграција во Русија. Поточно, тоа би им овозможило на американските компании да стекнат средства или да влезат во заеднички вложувања користејќи средства што ги поседува Европа. Планот наводно бил дискутиран во Мајами помеѓу преговарачкиот тим на Трамп и руските претставници како дел од разговорот за враќање на руската економија од 2 трилиони долари „од студот“.
Во овој контекст, агендата на Трамп изгледа помалку како дипломатска рамка за мир, а повеќе како план за корпоративно реструктуирање: оживување на гасоводот „Северен тек 2“, враќање на „Ексон“ во гасниот проект Сахалин, стекнување на руски енергетски компании во криза како „Лукоил“ и развој на проекти за арктички гас и ретки метали. Очекувањето во Вашингтон е дека нормализацијата на односите со Русија ќе создаде трговски простор во кој американските компании ќе добијат предност на „првиот потег“ во секторите од кои Европејците се исклучени.
Но, овие проекти би биле најпрофитабилни ако Европа ги отвори своите пазари за Русија, особено за руската енергија. Тоа значи ублажување на санкциите, ублажување на режимите за лиценцирање и разбивање на политичкиот отпор во рамките на ЕУ. Со други зборови, мировниот план на Трамп за Украина е политичка алатка за отклучување на низа исклучително профитабилни трговски договори. А европските влади и институциите на ЕУ им стојат на патот.
Во меѓувреме, технолошките гиганти од Силиконската долина го гледаат Брисел како сериозна закана за нивните бизнис модели. Додека администрацијата на Трамп се залага за целосна дерегулација на компаниите за вештачка интелигенција во САД, ЕУ и нејзините земји-членки остануваат посветени и имаат капацитет да ја регулираат големата технологија.
Администрацијата на Трамп ги засили своите напади врз Европа откако ЕУ ја казни платформата X на Елон Маск со 140 милиони долари за лажни празнини во дизајнот и транспарентноста. Како дел од поширока регулаторна офанзива, Брисел ги истражува и Мета и Гугл за функции поврзани со вештачката интелигенција, пристапот до податоци и нивната доминантна позиција на пазарот. Како што неодамна напиша Ед Лус во „Фајненшл тајмс“, кога претприемачите од Силиконската долина и тимот на Трамп гледаат кон Европа, „тие гледаат само пречки што треба да се надминат“. И тука, силна ЕУ е најголемата пречка за поширокиот бизнис план на администрацијата.
Како може Европа да одговори на овој напад?
Централниот проблем е што, додека Русија ја продолжува својата офанзива во Украина, зависноста на Европа од САД за безбедност ѝ дава на администрацијата на Трамп значителна моќ за ескалација. Континентот се наоѓа во ситуација каде што се обидува да изгасне пожар во сопствениот двор додека пожарникарот размислува за договор со пироманот.
Во оваа средина, европските лидери мора да смислат обединет и решителен одговор. Ова започнува со јасно артикулирање на очекувањата на Европа од Вашингтон. Разумен минимум е цврсто почитување на „црвените линии“ на Европа кон Русија и Украина, како и крај на американското мешање во домашните политички процеси на Европа. За да ја зајакнат оваа позиција, Европејците мора да понудат и заеднички мировен план за Украина.
Европските лидери не можат да си дозволат да бидат поделени или маневрирани во еднострани отстапки во преговорите со САД. Во областа на дигиталната политика, Европската комисија има целосна надлежност и мора да ја користи решително. Сепак, координирањето на политиката кон Украина и Русија преку формалните структури на ЕУ повеќе не е можно, бидејќи Унгарија и Словачка сигурно ќе играат улога на фактори на блокирање.
Европските лидери треба да дејствуваат во иднина преку неформална коалиција на земји-членки со слична визија. Таква коалиција веќе постои во својот повој: лидерите на Германија, Финска, Франција и Италија одамна ги координираат своите дипломатски контакти со Трамп. Оваа група треба да се прошири за да ги вклучи Данска, Полска, Холандија, Норвешка и други земји со слични размислувања. Неодамнешната одлука на ЕУ да ги продолжи санкциите со гласање со квалификувано мнозинство е важен чекор во заобиколувањето на потенцијалните држави што блокираат.
ЕУ моментално контролира поголем дел од замрзнатите руски суверени средства, како и правните механизми потребни за користење на средствата. САД не можат да ја спроведат својата агенда за Русија без европски правни решенија и финансиска инфраструктура. Во овој поглед, Европа има вистинска моќ – и мора да биде подготвена да ја искористи.
Освен тоа, Европејците треба да развијат координиран список на европски средства што САД ги ценат и не би сакале да ги изгубат. Ова значи да се разгледаат земјите-членки на ЕУ и единствениот пазар како целина – еден од најголемите отворени пазари во светот за американските технолошки компании, агробизнисот, услугите и дигиталните платформи. Вашингтон зависи и од Европа во голем број други области, вклучително и за клучните компоненти во напредното производство и синџирите на снабдување за критични технологии.
Конечно, на Европа ѝ е потребен кохерентен јавен наратив што ќе се спротивстави на политичкото мешање на САД преку поддршка на крајнодесничарските партии. Примарната публика за овој наратив мора да бидат самите Европејци. Наместо да се впуштаат во културна војна со Вашингтон или крајнодесничарите, европските лидери треба јасно да ги посочат комерцијалните мотиви зад нападите на администрацијата на Трамп врз Европа.
„Противпожарната“ моќ на Европа врз Соединетите Држави постои, но таа станува ефикасна само кога е обединета и се користи стратешки. Ако Европа не успее да се обедини и да возврати, ризикува сопствените средства, пазари и политички институции да бидат искористени против неа.