Skip to content
Германија, земја чиј однос со Израел долго време беше обвиен со слоеви од историја, вина и обврска, денес сведочи на тивка, но сѐ појасна промена во тој однос. По децении непоколеблива поддршка кон државата Израел – поддршка која произлегува од хоророт на Холокаустот – политичката сцена во Берлин почнува да испраќа нови, покритички тонови.
Последниот знак за тоа: Германија не се приклучи на заедничката декларација на 25 држави, меѓу кои Франција, Данска и Велика Британија, со која се бара непосреден, траен и безусловен прекин на огнот во Појасот Газа и почитување на меѓународното хуманитарно право. Иако многумина очекуваа Германија да биде меѓу потписниците, нејзиното отсуство говори многу – и предизвикува дебата.
Канцеларот Мерц отвора нова фаза во германската политика кон Израел
Новото лице на германската влада, канцеларот Фридрих Мерц, не ги крие своите несогласувања со израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху. Со зборови што ретко се слушаа од германски канцелар, тој изјави дека „она што се случува во Газа веќе не е прифатливо“.
Оваа критика доаѓа од човек кој, сепак, ја признава историјата: „Постоењето и безбедноста на Израел остануваат германски државен интерес“, рече Мерц во мај, потсетувајќи на нападот од 7 октомври 2023 година од страна на Хамас. Но неговиот став сега е понијансиран – покрај поддршката, тој нагласува дека Германија мора и јавно да реагира кога се прекршува меѓународното право.
Историја на еден „посебен однос“
По ужасот на Холокаустот, Германија воспостави „трајна одговорност“ кон еврејскиот народ. Таа се претвори во специфична политика кон Израел, втемелена врз вината и моралната должност. Првите официјални контакти беа срамежливи, а дури во 1965 година беа воспоставени целосни дипломатски односи. Сепак, таа врска растеше – преку гестови, политички договори, но пред сè, преку човечки односи.
Канцеларот Вили Брант беше првиот што официјално го посети Израел, а Ангела Меркел го внесе терминот „државен резон“ во германскиот политички речник – формулација што значеше дека безбедноста на Израел е дел од германската национална политика.
Сепак, реалноста се менува – и јавноста ја бара вистината
Последниве месеци, Германија се соочува со дилема: како да ја задржи својата историска одговорност, но и да ја осуди хуманитарната катастрофа во Газа, каде што илјадници цивили – меѓу нив и многу деца – ги губат своите животи?
Германските социјалдемократи (SPD), коалициски партнери во владата, отворено бараат потпишување на декларацијата за прекин на огнот. Гласови на критика доаѓаат и од дипломатски кругови: над 130 германски дипломати – меѓу нив и поранешни амбасадори – испратија отворено писмо со повик за покритичен став кон Израел. Тие предлагаат конкретни чекори – од ограничување на извозот на оружје, санкции за израелски населби на окупирани територии, па дури и признавање на палестинска држава.
Крајот на ерата на молк?
Во Германија, каде секој збор за Израел носи тежина, ваквата промена не е мала. Но можеби таа претставува сигнал дека поддршката не значи безусловна тишина. Самиот канцелар Мерц предупредува: „Не може да се игнорираат гладните деца, уништената инфраструктура и нападите врз цивили.“
Истовремено, Германија не ја поддржува квалификацијата дека израелската воена акција претставува геноцид, ниту пак повикува директно на примирје. Таа останува во сложена позиција – заглавена меѓу минатото и сегашноста.
Дали новата Германија конечно ќе проговори слободно?
Промената на односот кон Израел не мора да значи напуштање на одговорноста. Како што истакна новиот генерален секретар на SPD, Тим Клусендорф:
„Кога ја критикуваме израелската влада за прекршување на меѓународното право, тоа не значи дека се откажуваме од поддршката кон Израел. Напротив – тоа е токму израз на таа обврска.“
Во време кога расте и антисемитизмот во самата Германија, токму прецизната, човечка и правично балансирана политика е она што јавноста ја бара. Можеби Германија, конечно, созрева да се соочи со своето минато – без да го носи како оков.
