Германија ветува фер удел во одбраната на Европа додека лидерите на НАТО пристигнуваат на самитот во Хаг

Германскиот канцелар Фридрих Мерц предупреди дека претседателот на Русија разбира само јазик на сила и изјави дека „историскиот“ самит на НАТО во вторник во Хаг ќе има за цел да обезбеди мир во Европа за идните генерации.

Мерц му се обрати на германскиот парламент неколку часа пред почетокот на самитот, истакнувајќи дека Владимир Путин останува решен Украина да стане дел од Русија. Тој нагласи дека Берлин ќе го плати својот „фер удел“ во одбраната на Европа.

Претседателот на САД, Доналд Трамп, е на пат кон Хаг на својот прв НАТО самит од 2019 година. На него, сите 32 лидери се очекува да се обврзат да издвојат 3,5% од националниот БДП за одбрана, како и дополнителни 1,5% за поврзана инфраструктура.

Иако самитот е засенет од конфликтот меѓу Израел и Иран, генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, ги повика европските колеги да престанат да се грижат за посветеноста на САД кон алијансата и да се фокусираат на инвестиции во одбраната и поддршка за Украина.

Тој истакна дека американскиот претседател и раководството се „целосно посветени“ на НАТО, со очекување дека и другите членки ќе ги зголемат своите воени трошоци. Според Руте, Европа и Канада веќе се обврзале да обезбедат повеќе од 35 милијарди долари (26 милијарди фунти) воена поддршка за Украина оваа година.

Во вторникот, десет лица загинаа во руски напади врз Украина. Канцеларот Мерц нагласи дека сите обиди за носење на Русија на преговарачка маса досега биле неуспешни.

Ракетни напади врз источниот град Днепар и блискиот Самар убија 11 лица, а уште 150 беа повредени, според регионалниот гувернер Серхиј Лисак. Во нападот врз Днепар беа оштетени градинка и патнички воз, а меѓу повредените имало и деца.

Претходно, ракетен напад врз Суми на североистокот уби три лица, меѓу кои и едно дете.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски пристигна во Хаг, каде што треба да се сретне со Доналд Трамп на маргините на самитот. Тоа ќе биде нивна прва средба по онаа на погребот на папата Франциск во Ватикан во април.

Зеленски беше пречекан од генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, по пристигнувањето во Хаг.

Очекувањата се дека земјите-членки на НАТО ќе одобрат голем нов инвестициски план со кој реперот за инвестиции во одбраната ќе се зголеми на 5% од БДП.

Иако многу сојузници сè уште се далеку од целта од 3,5% до 2035 година, германската влада во вторникот го поддржа буџетскиот договор со кој се предвидува постигнување на оваа цел до 2029 година.

Според планот, околу 62,4 милијарди евра (53 милијарди фунти) ќе бидат издвоени за одбрана во 2025 година, со постепено зголемување на 152,8 милијарди евра до 2029 година – делумно финансирани преку задолжување и специјални фондови.

„Ова не го правиме како услуга за САД и нивниот претседател – го правиме од сопствено убедување, бидејќи Русија активно и агресивно ја загрозува безбедноста и слободата на целата евроатлантска област“, рече Мерц.

За време на самитот, Мерц треба да се сретне со британскиот премиер Сер Кир Стармер и францускиот претседател Емануел Макрон.

Генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, поголемиот дел од своите први девет месеци на функцијата ги помина убедувајќи ги сојузниците да ја прифатат целта од 5%. Оваа бројка е повеќе од двојно поголема од сегашната насока од 2%, утврдена во 2014 година, и првично изгледаше како нереална кога Трамп ја предложи во јануари.

Дводневниот самит е скратен – по вечерата во вторник, организирана од холандскиот крал, ќе следи работна сесија во среда која ќе трае помалку од три часа и ќе заврши со изјава од пет параграфи, наводно за да одговара на распоредот на Трамп.

Формулацијата на обврската во изјавата е клучна. Додека 3,5% ќе бидат насочени кон основните одбранбени трошоци, дополнителните 1,5% се наменети за „трошоци поврзани со одбраната“ – широк поим што опфаќа инвестиции во сајбер безбедност, инфраструктура и слично.

Достигнувањето на 3,5% за основна одбрана ќе бара значително зголемување на трошоците за поголемиот дел од земјите-членки. Од 32 сојузници, 27 трошат под 3%, а осум се уште под прагот од 2%.

Во понеделник, премиерот Кир Стармер вети дека Велика Британија ќе ја исполни целта од 5% до 2035 година. Тој истакна дека земјата мора да се движи низ оваа ера на радикална неизвесност со агилност, брзина и јасно чувство за национален интерес. Владата објави дека очекува да достигне 2,6% од БДП за основна одбрана во наредните две години, плус 1,5% за поврзани области.

На дното на скалата е Шпанија, со трошоци за одбрана под 1,3%. Мадрид би морал да го удвои финансирањето за да ја постигне целта, на што социјалистичкиот премиер Педро Санчез се спротивставуваше, тврдејќи дека тоа би било „неразумно и контрапродуктивно“.

Во неделата, Санчез изјави дека Шпанија постигнала договор за ослободување од целта – нешто што Руте брзо го негираше. „НАТО е апсолутно убеден дека Шпанија ќе мора да потроши 3,5% за да го исполни тоа“, рече тој во понеделник.

Предлогот на Санчез за понизок праг предизвика интерес и од Белгија и Словачка за слични ослободувања – што го наруши внимателно изградениот имиџ на Руте за единство во алијансата.

„Нашите дипломати со недели работеа напорно за да обезбедат флексибилни механизми“, рече белгискиот министер за надворешни работи Максим Прево. Брисел моментално троши 1,3%, а и Словачка изјави дека го задржува правото самата да го одреди времето за постигнување на целта.

И покрај овие забелешки, се очекува сите 32 земји-членки да го потпишат новиот залог.

Во меѓувреме, патувањето на делегациите до Хаг беше отежнато поради сериозен прекин на железничкиот сообраќај од аеродромот Схипхол. Причината е оштетување на кабли во пожар, за што постои сомневање за саботажа.

Министерот за безбедност Дејвид ван Вил изјави: „Не можеме да ја исклучиме саботажата. Може да е активистичка група, може да е друга држава. Може да биде што било. Најважно сега е да се поправат каблите и да се врати сообраќајот во нормала.“