Skip to content
Просторот можеби изгледа како тивко, празно и безживотно место, но доколку би можеле да ги почувствувате неговите планети, гасни облаци и ѕвездена прашина – би наишле на цел спектар изненадувачки познати и непријатни мириси. Од сулфур и амонијак до испарувања од масло и изгорен метал, научниците сега буквално го „шмркаат“ универзумот со цел подобро да го разберат неговиот состав – а можеби и да пронајдат траги од живот.
„Различно е за секого – како смрдлива бомба од пеколот“
Канадскиот астронаут Дејвид Сен-Жак не е единствениот што по вселенска прошетка се вратил во модулот со нешто необично на својата опрема: „мирисот на вселената“. Астронаутите го опишуваат како мешавина од изгорено месо, барут и стопена пластика. Некои велат дека потсетува на заварување метал, други – на озон по невреме. Но, како точно мириса и зошто?
За Марина Барсенила, научничка и астробиолог од Универзитетот Вестминстер во Лондон, прашањето „Како мириса вселената?“ прераснало во лична опсесија. Денес, таа ги реконструира мирисите на планетите и ѕвездените системи во лабораторија, а нејзините формули се дел од новата изложба во Природонаучниот музеј во Лондон.
На пример, Јупитер – најголемата планета во Сончевиот систем – мириса на „отровен марципан“, вели Барсенила. Неговиот горен слој се состои од кристали на амонијак кои потсетуваат на мачкина урина. Подлабоките слоеви содржат амониум сулфид – комбинација од амонијак и сулфур со мирис на расипани јајца. Присутни се и органски молекули со мирис на нафта, па дури и лук. Сè заедно? „Како мирисна бомба од пеколот“, вели Барсенила.
Месечината Титан, природниот сателит на Сатурн, најверојатно мириса на бадеми, бензин и расипана риба. Гасниот џин HD 189733 b, оддалечен 64 светлосни години, според истражувањата, мириса на расипани јајца и растворувачи.
Хелен Шарман, првата Британка во вселената, се присети на своето време поминато на советската вселенска станица Мир во 1991 година. „Во микрогравитација, мирисите речиси и да не се шират. За да почувствувате мирис, буквално моравте да го ставите носот во кесата со храна“, раскажува таа. Но, по вселенска прошетка, едно нешто било неизбежно – мирисот на метал.
Зошто се случува тоа?
Можно објаснување е атомскиот кислород кој се лепи за вселенските одела и алатки. Кога тие ќе се вратат во внатрешноста на станицата и ќе дојдат во контакт со молекуларен кислород, се создава озон – соединение препознатливо по остриот мирис кој често го чувствуваме по грмотевици.
