Skip to content
Во 2010 година, елитна единица на кинеската полиција влезе во продавница на Apple во Шангај и насилно ги нападна клиентите. Нападот беше толку брутален што плочките на подот последователно мораа да се заменат: тие беа премногу крвави. Тие клиенти чекаа во ред со денови за најновиот iPhone; нивниот злостор беше што одбија да си заминат откако дознаа дека продавницата ги нема продадено залихите.
Сепак, не постои официјален запис за овој настан. Камерите во продавницата беа исечени, а телефоните на вработените беа избришани. „Тоа ви покажува колку брзо Кинезите можат да стават сè под тепих“, му кажува едно присутно лице на новинарот Патрик Мекги. „Беше како мини-плоштад Тјенанмен“. Инцидентот е еден мал пример во книгата на Мекги, Apple во Кина, за тоа како калифорнискиот производител на iPhone „ја поврзал својата иднина неразделно со безмилосна авторитарна држава“.
Кога луѓето размислуваат за присуството на Apple во Кина, фокусот има тенденција да биде или на евтиното производство на деловите на компанијата и лошите услови за работа во тие фабрики, или на цензурата на содржината на уредите на Apple во земјата. Мекги, новинар во „Фајненшл тајмс“, многу подетално го анализира односот помеѓу оваа капиталистичка компанија и комунистичката нација – однос толку испреплетен и комплексен што ќе бидат потребни децении за да се разоткрие. Тој го изнесува аргументот дека не само што Кина ефикасно го направила Apple она што е денес, туку и обратното е точно. „Кина не би била Кина денес без Apple“, пишува Патрик Мекги во неговата книга „Apple во Кина: Заробувањето на најголемата компанија“ во светот. „Инвестициите [на Apple] во земјата беа спектакуларни, конкурентни на напорите за градење на нацијата“.
Приказната започнува во 1996 година. Apple, на работ на банкрот, почнува да го аутсорсира своето производство на поевтини изведувачи надвор од Америка. По експериментирањето со различни земји – вклучувајќи, во еден момент, катастрофален упад во Велс – е привлечен кон Тајван поради евтината работна сила таму и многуте производители гладни за договори. Сложеноста на дизајните на Apple и нејзината нетолеранција кон дефекти ја наведува компанијата да ги вгради своите американски инженери во тајванските производители: тие работат во самите фабрики, понекогаш дури и спијат таму, сè додека не бидат сигурни дека процесот е правилен.
Кога овие тајвански компании почнуваат да градат фабрики во Кина, а Apple ги следи, овој систем станува уште поутврден. Компанијата почнува да испраќа толку многу од своите врвни дизајнери на производи и инженери во Кина што успева да го убеди United Airlines да вози, со години, сосема нова рута помеѓу Сан Франциско и Ченгду, производствена база, со летови три пати неделно. Патувањето од 6.857 милји стана најдолгиот директен лет на United.
Тери Гоу, основач на Фокскон, (сега озлогласената) тајванска производствена компанија која произведува голем дел од производите на Apple, е еден од првите луѓе што сфати колку може да биде корисна оваа ситуација. Apple веќе стана озлогласен по тоа што ги притиска своите изведувачи колку што е можно повеќе во однос на цените – сепак Гоу го прифаќа ова, нудејќи им да ги плати сите однапред трошоци за производство. Тој „сфати порано од кој било друг“, пишува Мекги, дека „вредноста на Apple не беше профитот, туку учењето“. Додека другите компании се согласуваат со ова и ја усвојуваат истата техника, Apple сфаќа дека „неговото присуство во Кина овозможуваше трансфер на технологија во извонредни размери“.
Кина ја поздравува оваа инвестиција со отворени раце, субвенционирајќи огромни количини земјиште за нови фабрики, доведувајќи работници од целиот округ за да обезбедат работна сила и отстранувајќи ги пречките околу новите договори. „Тие го направија толку привлечно за надворешниот свет“, се сеќава еден инженер. Во исто време, станува јасно дека растечката средна класа во Кина сака да поседува и производи на Apple, дури и ако тоа значи да потроши месечна плата за да ги купи. Кога Apple отвори продавница во Пекинг во 2010 година, продаде iPad-и во вредност од 3,7 милиони долари, сите во готово, во рок од пет часа – светски рекорд.
И сепак: колку повеќе Apple инвестира и во обука на овие договорни фабрички работници и во плаќање за специјална машинерија што може да се користи само за неговите производи – во 2018 година вредноста на „долговечните средства“ на Apple во Кина достигна врв од 13,3 милијарди долари – толку повеќе станува врзана за земјата. Центрите на Foxconn, на пример, сега се опкружени со стотици под-добавувачи кои ги задоволуваат сите желби на Apple. „Сè што сакавме, можевме да го добиеме“, се сеќава еден инженер. „Што и да ни требаше, ќе се случеше“.
Apple е познат по својата таинственост, но Мекги нуди десетици искази од прва рака за тоа како компанијата во суштина се протнала до тоа да стане зависна од Кина. Додека раководителите на Apple сфатат дека кинескиот претседател Си Џинпинг ја засилува репресијата дома и зазема поборбен став во меѓународните односи, е предоцна да се расплетка врската: тие деловни врски, пишува Мекги, се „нескршливи“. Во 2016 година, кога кинеските власти јасно ставија до знаење дека можат да ја отстранат, кога сакаат, евтината и изобилна работна сила на која се потпира Apple, Кук е принуден да патува до седиштето на Кинеската комунистичка партија. Компанијата ветува дека ќе инвестира 275 милијарди долари во Кина во следните пет години. Не е изненадувачки што не ја објавува оваа инвестиција на западниот печат.
И промената на улогите не запре тука. Од 2017 година, Пекинг има зголемени барања до Apple, при што кинеските компании субвенционирани од државата добиваат повеќе нарачки за производство и се применува поголема контрола врз тоа која содржина е дозволена на iPhone. Apple почна да се потпира на Индија за повеќе од своите производствени потреби, но 90 проценти од конечното склопување на неговите производи сè уште се случува во Кина.
Мекги, според мене, премногу лесно му објаснува на Apple како во голема мера одлучил да ги игнорира ужасните услови за работа во кинеските фабрики во корист на тоа своите производи да ги произведува што е можно побрзо и поевтино. Исто така, има премногу детали за некои од помалите ликови кои помогнале да се изгради производствената моќ на Apple. Но, како увид во тоа како оваа чудна двојка станала толку испреплетена – во производствените и инженерските процеси на Apple, дизајнерските тајни, деловните партнерства и голем дел од нејзината продажба – Apple во Кина е зачудувачки. Да се надеваме, за доброто на Apple, дека Доналд Трамп нема да ја прочита оваа книга.
