Корупцијата во ЕУ во фокусот: Од „Катаргејт“ до „Хуавејгејт“

Од „Катаргејт“ и „Хуавеигајт“ до неодамнешното осудување на Марин Ле Пен за проневера на фондови на ЕУ, скандалите од висок профил – сите што се случуваат во Европскиот парламент – ја ставија корупцијата во Европската унија и нејзините институции во центарот на вниманието.

Дваесет лица беа обвинети во случајот „Катаргејт“ во 2022 година. Пратениците на ЕУ беа обвинети за примање огромни мито за промовирање на интересите на Катар и Мароко – нешто што и двете земји го негираат – но случајот е оптоварен со правни предизвици без судење на повидок.

Повеќе од две години подоцна, истрагата за Huawei излезе на виделина. Осум лица беа обвинети на почетокот на април во истрагата за сомневање за корупција во Парламентот во која е вмешан кинескиот технолошки гигант. Тие се обвинети за активна корупција, перење пари и учество во криминална организација, соопшти белгиското федерално обвинителство поради тековните истраги.

Во меѓувреме, лидерката на француската крајна десница Национален митинг (РН) Марин Ле Пен беше осудена од францускиот суд на 31 март поради шема од околу 2,9 милиони евра за искористување на трошоците на Европскиот парламент за вработување асистенти кои всушност работеле за нејзината партија во Франција помеѓу 2004 и 2016 година. Ле Пен негираше каква било злоупотреба.

Надежите да се спречат нови случаи во Европскиот парламент – или во која било институција на ЕУ – се зголемија откако на почетокот на 2024 година беше договорено заедничко етичко тело за да помогне во спроведувањето и да се зајакне одговорноста низ институциите на ЕУ. Сепак, таа стана заглавена во политичка борба.

Дополнително, во извештајот на Европскиот суд на ревизори во понеделникот се вели дека распределбата на средствата на ЕУ за невладините организации (НВО) не е транспарентна – дополнително ја подгрева загриженоста за користењето на фондовите на ЕУ, а интересот на јавноста за транспарентност расте по скандалот со Катаргејт.

Сликата станува сè поматна додека ЕУ се обидува да го оспори демократското назадување од Турција во Унгарија и да се наметне како бедем против светогледот на американскиот претседател Доналд Трамп, можеби е вистинскиот.

Што е „Хуавејгејт“?

Во последниот скандал што го тресе Парламентот од средината на март, иследниците разгледуваат можна проневера или подароци понудени од претставници на Huawei или лобисти на европратениците за да ги бранат своите интереси во распоредувањето на телекомуникациската технологија 5G.

Околу 100 полицајци претресоа 21 дом во Брисел, Валонија и Фландрија во средината на март и приведоа седум лобисти поврзани со Huawei. Белгиските обвинители соопштија дека наводната корупција датира од 2021 година до денес.

Кинеската технологија во западните мобилни комуникации е жешка тема на дискусија со години. Критичарите на Huawei стравуваат дека Кина може да добие пристап до мобилните мрежи преку компанијата.

Huawei сепак нагласи дека има политика на нулта толеранција за корупција. „Како и секогаш, ние сме посветени на почитување на сите важечки закони и прописи“, се вели во соопштението.

Парламентарните власти, во меѓувреме, велат дека „целосно соработуваат“ со истрагата на Huawei. Набргу по избивањето на скандалот, Европскиот парламент им забрани на лобистите кои работат за Huawei да влезат во неговите простории.

Кој е вклучен?

Еден од главните осомничени е белгиско-италијанецот Валерио Отати, директор за односи со јавноста во ЕУ на Huawei. Седум други лобисти се обвинети, но истрагата е во тек и целосниот список на поединечни осомничени не е јавно обелоденет.

Во центарот на истрагата е писмото испратено до Европската комисија во кое се бранат интересите на кинескиот технолошки гигант во Европа, особено распоредувањето на мобилната мрежа 5G. Осум европратеници го потпишаа писмото.

Обвинителите рекоа дека Huawei платил на две посреднички компании да ги префрлат плаќањата на европратениците во замена за потпишување на писмото. Португалскиот лобист Нуно Ванон Мартинс, заедно со Отати, е осомничен дека е автор на писмото.

Белгиските власти веруваат дека Мартинс издал две „фиктивни“ фактури, во вкупна вредност од 45.950 евра, на белгиска компанија за дизајн и британска компанија за настани, кои пак добиле значителни суми од Huawei Technologies Белгија пред и по испраќањето на писмото до Комисијата.

Мартинс, исто така, беше советник на италијанскиот европратеник Фулвио Мартусиело помеѓу 2015 и 2019 година. Мартусиело е еден од европратениците поврзан со писмото што наводно било искористено за да се влијае на одлуките на Комисијата.

Поранешниот словенечки конзервативен европратеник Франк Богович исто така беше спомнат во напис на платформата за истражувачко новинарство „Следи ги парите“, но во моментов не е осомничен во истрагата. Во 2019 година, Богович модерираше панел за сајбер безбедност организиран од лобист на Huawei и во 2016 година ги посети канцелариите на Huawei во Љубљана. Тој негираше каква било вмешаност во скандалот Huawei.

Серијата скандали ја уриваат довербата на јавноста во ЕУ

Новоформираното етички надзорно тело на ЕУ рече дека последователните скандали „ја оштетуваат довербата на јавноста во ЕУ“.

Додека гореспоменатите скандали продолжуваат да го тресат демократското јадро на Европската унија во Брисел, злоупотребата или проневерата на фондовите на ЕУ низ целиот блок не е ништо ново.

Минатата недела, Европското јавно обвинителство (ЕППО) и нивните локални колеги извршија претрес во хрватското Министерство за надворешни работи како дел од истрагата за наводната незаконска употреба на средства.

Дејствијата дојдоа „во пресрет на кривична истрага за можна злоупотреба на положбата и овластувањата во министерството… со средства од Фондот за внатрешна безбедност (на ЕУ) и од државниот буџет на Република Хрватска“, соопшти ЕППО.

Цел на истрагата е седум лица, според државната телевизија ХРТ. Тие се осомничени за фалсификување хотелски фактури и трошоци за автомобили што ги користеле за службени патувања во странство од 2019 до 2024 година.

Во 2011 година, тогашниот европратеник и поранешен словенечки министер за надворешни работи Зоран Талер поднесе оставка откако британскиот неделник „Сандеј тајмс“ напиша дека примил поткуп од новинари кои се претставувале како лобисти во замена за поднесување законски амандмани. Тој подоцна се изјасни за виновен за земање поткуп и беше осуден во Окружниот суд во Љубљана.

ЕППО отвори 18 истраги во Словенија во 2024 година за сомневање за злоупотреба на фондовите на ЕУ, во вкупна вредност од 16 милиони евра, според последниот годишен извештај.

Во Чешка, последниот случај со средства од ЕУ ги опкружува поранешниот директор на прашката Универзитетска болница Мотол – поранешниот социјалдемократски министер за здравство Милослав Лудвик – и неговиот заменик, Павел Будински. Тие, наводно, биле поткупени од изведувачи кои обезбедувале градежни проекти, услуги за чистење или работи за одржување на болницата. Договорите беа вредни околу 160 милиони евра.

ЕСЈО постапи со 71 нов случај во Чешка минатата година, 28 повеќе од претходната година, со проценета вкупна штета од 596 милиони евра, според годишниот извештај.

Во Бугарија, ЕППО го истражува проширувањето на гасната постројка Чирен од летото 2024 година поради наводна злоупотреба на фондовите на ЕУ. Во март ја суспендираше европската обвинителка Теодора Георгиева, откако таа се повлече од случајот, наведувајќи ги безбедносните грижи и го обвини политичарот и лидер на партијата МРФ-Нов почеток Дељан Пеевски дека вршел притисок врз изведувачите да отстапат од спецификациите и безбедносните стандарди за лична корист и за мешање во истрагата. Пеевски ги демантира наводите на Георгиева.

Суспензијата на Георгиева се совпадна со протекувањето на тајно направени видео снимки во печатот, кои сугерираа лоша игра при нејзиниот избор за европска обвинителка.

Годишниот извештај на EPPO за 2024 година покажува дека до 31 декември имало 254 активни истраги во врска со Бугарија со вкупна проценета штета од 1,13 милијарди евра. Од нив 19 биле поврзани со корупција.

Според извештајот, Италија е одговорна за најголемата проценета штета на буџетот на ЕУ поврзана со активните истраги за наводна измама и финансиски престапи. Се наведува дека имало 764 активни истраги за вакви случаи на крајот на 2024 година, со проценета штета на буџетот на ЕУ од 7,05 милијарди евра, вклучително и 4,65 милијарди евра од измама со ДДВ (данок на додадена вредност).

Италија, исто така, беше на врвот во однос на истрагите започнати за измама во врска со финансирањето поврзано со програмата NextGenerationEU, со 228 активни истраги од вкупно 311.

Во извештајот, исто така, се вели дека EPPO има отворено вкупно 2.666 истраги, со вкупна проценета штета на буџетот на ЕУ од 24,8 милијарди евра.

EPPO, во функција од јуни 2021 година, со 24 земји-учеснички, се занимава со прекугранични измами со ДДВ, измами кои влијаат на трошењето на ЕУ и царинската измама, како и поврзаната корупција, проневера и перење пари.

Преземено од ENR (https://europeannewsroom.com). Содржината се заснова на вести од агенциите кои учествуваат во ENR.