Skip to content
Плановите на британската влада за пренос на контролата врз стратешки важните острови Чагос на Маврициус треба да бидат одобрени во четврток, откако судска забрана во последен момент не успеа да го спречи процесот кој предизвика жестоки контроверзии и во Велика Британија и во САД.
Британскиот премиер Кир Стармер има намера да ѝ ги врати островите на африканската земја, притоа задржувајќи ја контролата врз американско-британската воена база на Диего Гарсија. Се очекува договорот да биде финализиран оваа недела, објави CNN.
Контроверзни и долготрајни преговори со Маврициус
Процесот ќе биде завршен откако судија на Високиот суд привремено го блокираше потегот со пресуда донесена во 2 часот по локално време. Договорот беше оспорен од Бернадет Дугас и Бертрис Помпе — жени од чагошко потекло кои живеат во Обединетото Кралство и кои се спротивставуваат на договорот поради загриженост за човековите права.
Преговорите меѓу Обединетото Кралство и Маврициус околу Чагос беа комплицирани и контроверзни. Владата на Стармер ги објави плановите за враќање на островите на источна Африка кратко по доаѓањето на власт минатата година, претставувајќи го тоа како долгоочекувано решение за колонијалниот аранжман кој претставуваше етичка и правна дилема.
Се очекува Лондон да исплати милијарди фунти за да се склучи договорот, а фактот што Маврициус во голема мера се потпира на увоз од Кина предизвикува загриженост за националната безбедност на обете страни на Атлантикот.
Поранешниот конзервативен министер за одбрана, Грант Шапс, за CNN претходно оваа година изјави дека планот е „неразумен“: „Кина ќе ја искористи територијата за да го прошири своето влијание. Во британските воени бази се случуваат многу чувствителни активности. Затоа не сакате да бидете опкружени со потенцијални противници.“
Критичарите на договорот добија неочекуван момент на надеж само неколку часа пред неговото потпишување, кога привремената забрана ги остави плановите во неизвесност. На главната расправа во четврток наутро, адвокат на Министерството за надворешни работи изјави пред судот: „Моите инструкции од Канцеларијата на премиерот се дека ни треба одлука до 13 часот денес, доколку сакаме договорот да биде потпишан и сите се подготвени.“
„Би сакала да се вратам во Чагос“
Адвокатот тврдеше дека договорот носи јасни придобивки за интересите на националната безбедност на Велика Британија и САД: „Диего Гарсија е клучна и исклучително важна база од која САД и Велика Британија често делуваат заедно, и затоа зачувувањето на овој објект е од највисоко значење за нашата национална безбедност.“
Дугас и Помпе, пак, ја обвинија владата дека преговара за иднината на островите без консултација со прогонетата чагошка заедница. Помпе, која живее во Лондон, минатата година изјави за Би-Би-Си: „Би сакала да се вратам. Би сакала да одам таму подолго од една недела. Велика Британија не е мојата земја, но сум тука само за да се обидам да се вратам таму каде што припаѓам.“
Историска позадина
Велика Британија ја контролира областа од 1814 година, а во 1965 година ги одвои островите Чагос од Маврициус, непосредно пред поранешната колонија да стекне независност. Лондон го задржа архипелагот, преименувајќи го во Британска територија во Индискиот Океан.
Населението беше присилно иселено заради изградбата на воена база. Речиси 2.000 жители беа преселени на Маврициус и Сејшелите за да се создаде простор за воздухопловната база на најголемиот остров — Диего Гарсија, кој подоцна беше изнајмен на САД. Оваа тајна база е од стратешко значење за Вашингтон бидејќи овозможува стабилно воено присуство во Индискиот Океан.
Но, нејзината иднина беше доведена во прашање во 2019 година кога Меѓународниот суд на правдата (ICJ) пресуди дека Велика Британија треба да ги врати островите „што е можно поскоро“ за да овозможи деколонизација „во согласност со правото на самоопределување на народите“. Иако одлуката беше советодавна, таа беше со големо мнозинство поддржана од Генералното собрание на Обединетите нации.
