Skip to content
Северна Америка е сериозно погодена од големо поскапување на јајца, што резултира со високи цени поради избувнувањето на птичји грип. Овој вирус довел до уништување на милиони птици, а поскапувањето на јајцата за повеќе од 150% во последните месеци предизвикало загриженост во најголемата економија на светот. Како последица, САД побарале помош од европските земји, разгледувајќи можност за извоз на вишоците јајца од Европа за да ја ублажат ситуацијата.
Во САД, јајцата се често основен дел од појадокот, најчесто се пржат или се консумираат како кајгана, со што стануваат неопходен производ во домаќинствата. Поради големиот недостиг, цената на јајцата достигнала над 10 долари за дузина (околу 9,22 евра), што е значителен пораст од 159% во последната година. Некои продавници се принудени да ограничат количината што е дозволено да се купи поради ова поскапување. Во споредба со САД, цените во земјите на ЕУ, како Хрватска, се помали, со дузина јајца која чини околу 2 до 3 евра, но и таму последните години се почувствува зголемување на цените.
Од почетокот на 2022 година, преку 166 милиони птици, и диви и домашни, биле убиени во САД како резултат на вирусот H5N1. Овој вирус, кој се шири помеѓу птиците, довел до значителен пад во понудата на јајца. Американското Министерство за земјоделство објави дека само во 2023 година биле уништени 30 милиони птици, што претставува 12,3% од вкупниот број на птици во кловести (клетки), а речиси 8% од сите птици кои се одгледуваат на отворено. Овој пад на производството ја влошил состојбата и предизвикал драстичен раст на цените.
Како САД побарале помош од Европа
Додека економските и трговските напетиости помеѓу САД и Европската унија (ЕУ) се зголемиле, особено поради казнените царини воведени од страна на администрацијата на поранешниот претседател Доналд Трамп, САД се обраќаат за помош од европските земји. Американската влада побарала поддршка од земји како Данска, Шведска, Холандија, Германија, Шпанија, Франција и Италија, со цел да се разгледа можноста за извоз на вишоците јајца од ЕУ во САД. Европските земји, иако погодени од слични проблеми со птичјиот грип, се потрудиле да ги испитаат можностите за помош, но не сите земји имаат капацитет да ги испорачаат потребните количини.
Во последните три години, Европа исто така се соочува со сериозни проблеми со птичјиот грип, што доведе до намалување на понудата на јајца на континентот. Најпогодени земји биле Полска, Франција и Унгарија, а оваа година и Португалија пријавила случаи на живина со вирусот. Во Велика Британија, во 2025 година биле воведени строги мерки за сузбивање на заразата. Затоа, многу европски земји ограничиле капацитет за извоз на свежи јајца.
На пример, Германија е во ситуација да извезе некоја количина јајца преку слободната берза на сурови намирници, но опсегот на извозот е ограничен. Овој извоз е мал и не може да ги покрие потребите на САД. Земјите како Финска, пак, изјавиле дека немаат вишок јајца што би можеле да го извозат, бидејќи земјата со четири милиони несилки ги покрива своите потреби.
Други земји кои се подготвуваат да помогнат
Иако многу европски земји не можат да помогнат поради овие ограничувања, Турција и Холандија се подготвени да се вклучат во извозот. Турција, на пример, најавила дека ќе испорача дополнителни 240 милиони јајца до САД до јули 2025 година, што е значително зголемување на извозот. Претседателот на турската асоцијација за производство на јајца, Ибрахим Афјон, истакнал дека оваа акција ќе донесе приход од 26 милиони долари за земјата.
Најголемиот светски производител на јајца, Холандија, исто така, ќе добие специјални увозни дозволи од САД, за да се олесни недостигот на американскиот пазар. Ова ќе вклучи како свежи јајца, така и јајца во прав.
Дали цените ќе се стабилизираат?
Цената на јајцата во САД е почнала да опаѓа во февруари, што делумно се должи на намалувањето на побарувачката и зголемената понуда. Средината на февруари ја покажала просечната цена од 8,15 долари, која потоа паднала, но не се очекува драстично намалување на цените во краток рок. Поради продолжувањето на избувнувањата на птичиот грип и процесот на заменување на убиените птици, веројатно ќе биде потребно време за нормализирање на производството.
Високите цени на јајцата и недостигот на пазарот најверојатно ќе траат најмалку до крајот на оваа година, со оглед на тоа што фармите на живина ќе треба време за да се опорават од штетата и да го обноват производството.
