Најстрашната нуклеарна катастрофа – 39 години од експлозијата во Чернобил

На денешен ден, пред точно 39 години, светот беше сведок на една од најголемите катастрофи во историјата на човештвото – експлозијата на реакторот број 4 во Чернобилската нуклеарна електрана во Украина, која предизвика невидени последици за милиони луѓе и за животната средина. Оваа трагедија не само што го променила животот на жителите на околните области, туку и промената на свеста за опасностите од нуклеарната енергија има трајни последици и до денес.

На 26 април 1986 година, во Чернобил се случи експлозија која ќе ја одбележи историјата. Катастрофата се случила за време на тестирањето на новиот систем за хладење на реакторот во случај на прекин во снабдувањето со електрична енергија. Овој тест, кој вклучувал забранета конфигурација на контролни шипки во реакторот, довел до катастрофални последици.

По намалувањето на силата на реакторот на скоро нула, оператоорите решиле повторно да го активираат, подготвувајќи се за завршување на тестот. Во моментот на завршувањето на тестот, реакторот е затворен заради одржување, но во исто време се случиле сериозни пропусти во контролата и електричниот систем. Ова довело до сериозен удар во основната база на реакторот, што резултирало со пукање на компоненти и, во последната последица, со сериозна загуба на расладна течност, што предизвикало експлозии.

Во истовремено, голем пожар во срцето на реакторот се проширил, а радиоактивниот материјал се ослободи на огромни растојанија. Пожарот не бил потполно гасен до 4 мај, а енергијата на катастрофата била силно чувствувана не само во СССР, туку и низ цела Европа.

Неприфатливо одложување на веста за катастрофата

Додека локалните жители на Припјат беа евакуирани само еден ден по експлозијата, дури два милиона жители на Киев, оддалечен само 100 километри, не биле информирани за сериозноста на ситуацијата. Оваа сериозност е откриена кога Шведска пријавила значително зголемено радиоактивно зрачење. Светот се информираше за трагедијата дури по неколку дена, кога се открило дека радиоактивните честички веќе патуваат низ Европа, достигнувајќи ја и Северна Америка.

Радиоактивната контаминација од Чернобил ја зафатила не само Украина, туку и многу делови од Белорусија, Русија и Европа. Светската здравствена организација (СЗО) проценува дека околу 30.000 луѓе починале како директна последица на катастрофата, додека повеќе од 7 милиони луѓе биле изложени на високи нивоа на радијација. Според некои процени, бројката на смртни случаи поврзани со Чернобил во иднина би можела да биде значително поголема, со оглед на долгогодишните здравствени проблеми кои се појавиле како резултат на изложеноста на радијацијата.

Во срцето на трагедијата: храброста на спасувачите и жртвите

Неколку стотици илјади војници, пожарникари, техничари и експерти биле вклучени во санирањето на последиците од Чернобил. Меѓу нив имало и новинари, некои од кои не го преживеале опасниот терен на нуклеарната катастрофа. Околу 680.000 лица, вклучувајќи и професионалци и доброволци, работеле на блокирањето на зрачењето и стабилизирањето на електраната.

Првиот официјален жртва на Чернобил бил Валериј Кодемчук, работник кој го надгледувал системот за водни пумпи во електраната. Токму од неговата храброст и одлучност, како и на сите оние кои беа ангажирани на ризичните работи, светот доби важно сознание за калибарот на трагедијата и колку малку беше знаено за нејзините последици.

Токму за оваа трагедија, европската јавност, а и светот, сè уште размислува за опасностите кои ги носи нуклеарната енергија

Проценките се дека Чернобил ослободил најмалку 400 пати повеќе радиоактивни материјали од атомската бомба која беше фрлена на Хирошима во 1945 година. Во иднина, може да се очекува дека поради огромното влијание на овој инцидент на целата животна средина, Чернобил ќе продолжи да биде важен симбол на борбата за безбедност во нуклеарната индустрија.

Градот Припјат, кој бил домаќин на работниците од електраната и нивните семејства, бил целосно евакуиран. Враќањето на населението во овој град се проценува дека ќе биде можно дури по 3.000 години, поради контаминацијата на земјата и животната средина.

Чернобилската катастрофа го промени светот и ја постави прашањето за етиката и безбедноста на нуклеарната енергија. Претставуваше пресвртница во разбирањето на опасностите што ги носат атомските централи, како и во процесите на еколошка и здравствена заштита. Иако поминале децении, траумата која ја остави оваа катастрофа се чувствува во многу области на нашето општество, а дебатите за нуклеарната енергија се уште се актуелни денес.